ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਨੂੰ ਸਹਿਣੇਂ ਠਾਣੇ ਵਿਚੋਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਠਾਣੇਦਾਰ ਗੜਗੱਜ ਸਿੰਘ "ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ" ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਐੱਸ. ਪੀ. ਦੀ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਹਦਾਇਤ ਸੀ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵੇਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀ ਅਤੇ ਨੰਬਰਦਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦੇ ਕਤਲ ਕੱਢਣੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐੱਸ. ਪੀ. ਨੇ ਪੁਲੀਸ ਮੁਖੀ ਕੋਲ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਲਈ ਸਿ਼ਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਨੀ ਸੀ। ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਚੈਲਿੰਜ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਅਣਖ਼-ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਸੁਆਲ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲਈ ਠਾਣੇਦਾਰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਇਧਰ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਲੁਆ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਕਿ ਅਗਰ ਦਿਲਰਾਜ ਅਤੇ ਬਲਿਹਾਰ 'ਤੇ ਅਣ-ਮਾਨੁੱਖੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਢੁਕਵਾਂ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅਦਾਲਤ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚੈਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਮੁਹਤਬਰ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਠਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਗੇੜੇ ਮਾਰਨੇ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਪੁਲੀਸ ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਨੱਕਰ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦਿਲਰਾਜ ਦਾ ਬਿਰਧ ਬਾਪ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਕੋਲ ਫ਼ਰਿਆਦ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਦਾਹੜ੍ਹੀ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬੁੱਢੇ ਹੱਡ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਘਰ ਤੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਜੁਰਗ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਲੁਕਾਈ, ਔਟਲਿਆ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਕਿਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੋਈ ਅਪੀਲ, ਦਲੀਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ ਸੀ। ਵਕੀਲ ਅਜਿਹੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਣੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਦਾ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ, ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਸਮੇਤ ਗੁੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਅੱਤਿਵਾਦ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਣੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲਾ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ 'ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਢਾਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦਿਲਰਾਜ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰ ਜਮੂਰਾਂ ਨਾਲ ਖਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਲੱਤਾਂ ਬਾਹਾਂ ਚੀਰ ਕੇ ਲੂਣ-ਮਿਰਚਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਬਲਿਹਾਰ ਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਪੱਥਰ ਦੀ ਸਿਲ਼ ਉਪਰ ਰੱਖ ਕੇ, ਹਥੌੜੇ ਨਾਲ ਫ਼ੇਹੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਪੱਟਾਂ ਡੌਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਗਰਮ ਸਰੀਏ ਲੰਘਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਮੁੰਡਾ ਗਰਮ ਸਲਾਖਾਂ ਨਾਲ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੋਂ ਪਰੋਇਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੀਕ ਪਏ ਜ਼ਖਮਾਂ 'ਤੇ ਡੰਡੇ ਵਰ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਪਰ ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕੱਖ ਪੱਲੇ ਨਹੀ ਪਿਆ ਸੀ। ਦੋ ਰਾਤਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਇੱਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਢਵਾ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਡੁੱਬ ਮਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਉਹ ਮਾਯੂਸੀ ਨਾਲ ਕੰਧਾਂ ਵਿਚ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਐੱਸ. ਪੀ. ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਤੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਕੋਲ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਐੱਸ. ਪੀ. ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ। ਪਰ ਉਹ ਅੱਗਿਓਂ ਕੋਈ "ਰਾਜ" ਜਾਨਣ ਦਾ ਇੱਛੁਕ ਸੀ। ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਉਸ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਹਨਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੇਡ ਗਿਣਨ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਅੰਬ ਖਾਣ ਦਾ ਆਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕੱਟੇ ਨੂੰ ਮਣ ਦੁੱਧ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੱਟਾ ਤਾਂ ਮੱਝ ਪਸਮਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰ ਸੀ।
ਰਾਤ ਨੂੰ ਫਿਰ ਦੋਨੋਂ ਮੁੰਡੇ ਕੁਤਰਾ-ਕੁਤਰਾ ਕਰਕੇ, ਹਲਾਲ ਕਰਨੇ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਪਰ ਬਲਹਿਾਰ ਨੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਨਾ ਹੀ ਆਖਿਆ;-"ਬੁੱਚੜ ਠਾਣੇਦਾਰਾ..! ਤੂੰ ਆਬਦਾ ਜੋਰ ਲਾ ਕੇ ਹਟੀਂ..! ਸਾਡੇ ਮੂੰਹੋਂ ਇੱਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲੂਗਾ..।" ਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਨੇ ਆਖਿਆ ਸੀ;
-"ਮਰਿਆਂ 'ਚੋਂ ਜੋ ਕੁਛ ਮਰਜ਼ੀ ਐ ਕੱਢੀ ਜਾਈਂ ਕੁੱਤੇ ਦਿਆ ਬੀਆ! ਪਰ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਤੂੰ ਸਾਡੇ 'ਚੋਂ ਕੋਈ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕੱਢ ਸਕਦਾ।"
ਸੁਣ ਕੇ ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਕੰਧ 'ਚ ਟੱਕਰ ਮਾਰੀ!
ਇਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੀ ਤੁਰਦੀ ਤੁਰਦੀ ਗੱਲ ਕੁਲਬੀਰ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾ ਟਕਰਾਈ। ਉਹ ਕਰੋਧ ਵਿਚ ਪਾਗਲ ਹੋ ਉਠਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਾਥੀ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਲਏ।
-"ਸਾਥੀਓ! ਜੇ ਆਪਾਂ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਤੋੜਵਾਂ ਉੱਤਰ ਨਾ ਮੋੜਿਆ ਤਾਂ ਪੁਲਸ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਘੋਗਲਕੰਨਾ ਸਮਝ ਕੇ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰੇਗੀ...!"
-".........!" ਸਾਰੇ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ।
-"ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਈ ਐ ਕਿ ਪੁਲਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਏ ਕਲਾਸ ਖ਼ਾੜਕੂ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਲੀ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਸਿ਼ਕਾਰ ਖੇਡਿਆ ਅਤੇ ਦੋ ਫੜੇ ਗਏ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ 'ਤੇ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਵੱਲੋਂ ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਢਾਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ-ਇਸ ਲਈ ਭਰਾਵੋ! ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਆਪਾਂ ਇਹਨਾਂ 'ਤੇ ਡੰਡਾ ਨਹੀਂ ਫੇਰਦੇ-ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਖੁਰਕ ਕਰਨੋਂ ਨਹੀਂ ਹਟਣਾ-ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਹੋਊਗਾ।"
-"ਪਰ ਐਕਸ਼ਨ ਹੋਊ ਕਿਹੋ ਜਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨਾ?"
-"ਇਹ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੂ-ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਅੱਜ ਮੈਂ ਹੋਰ ਸਹੀ-ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਨੈ! ਬਈ ਜੋ ਐਕਸ਼ਨ ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ, ਉਹ ਹੀ ਕਰਨਾ ਪੈਣੈਂ! ਅਗਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਨਜੂਰ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਜਾ ਰਲੇ-ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਐ।"
-"ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨਾ ਜਦੋਂ ਤੈਨੂੰ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਥਾਪਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੱਥੇਦਾਰ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਵੱਡਾ ਛੋਟਾ ਐਕਸ਼ਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।" ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਉਹ ਕਦੋਂ ਦਾ ਕੁਲਬੀਰ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਲੱਸ-ਟੂ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਬਿੰਦਰ ਰੈਂਸੀ ਭੰਗੜੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਵਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਜਦੇ ਛਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਟੇਜ਼ੀ ਮਸਤੀ ਮਾਨਣ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਭ ਕਾਸੇ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰ ਖ਼ਾੜਕੂ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆ ਰਲਿਆ। ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਧੁੰਮਾਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਰੈਂਸੀ ਹੁਣ ਮਾਰੂ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੱਪਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰੀਆਂ ਮਿੱਧਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੋਮਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦਿਲ ਪੱਥਰ ਵਰਗਾ ਕਠੋਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਵਕਤ ਦੇ ਖਦੇੜੇ ਮੁੰਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਸਿਵਾਏ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ।
-"ਅਗਰ ਆਪਾਂ ਹਰ ਐਕਸ਼ਨ ਜੱਥੇਦਾਰ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪੁੱਜ ਨਹੀਂ ਸਕਾਂਗੇ-ਸੋ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਹਿ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਬਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਮਨਜੂਰ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਬੇਧੜਕ ਚਲਾ ਜਾਵੇ-।"
-"ਬੇਕਸੂਰਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕਦੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਤੁਰਨਗੇ-ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਲਹਿਰ ਬਦਨਾਮ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ-ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਆਪਾਂ ਕੱਖ ਦੇ ਨਹੀਂ-ਅਗਰ ਆਪਾਂ ਬੇਕਸੂਰ ਬੰਦੇ ਮਾਰਾਂਗੇ-ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਟੁੱਟਣਗੇ-ਜੇ ਲੋਕ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਗਏ-ਲਹਿਰ ਗਈ ਫਿਰ ਖੂਹ 'ਚ-ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹੀ ਕਹੂੰਗਾ ਪ੍ਰਧਾਨਾ ਕਿ ਆਪਾਂ ਕਦਮ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਚੱਕੀਏ-ਆਪਣਾ ਅੱਗੇ ਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।" ਤੇਜਇੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
-"ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਬਣ ਬਣ ਨਾ ਦਿਖਾਓ! ਜੀਹਨੇ ਜਾਣੈ ਜੀ ਸਦਕੇ ਜਾਵੇ!" ਕੁਲਬੀਰ ਨੇ ਆਖਰੀ ਬਚਨ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਤੇਜਇੰਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜਵਿੰਦਰ 'ਵਾਕ-ਆਊਟ' ਕਰ ਗਏ।
-"ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਨੇ ਹੋਰ ਜਾਣੈਂ ਤਾਂ ਦੇਖ ਲਓ!"
-"..........।" ਸਾਰੇ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਸਨ।
ਕੁਲਬੀਰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਦੇਖ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ।
0 0 0 0 0
ਸੂਬੇਦਾਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ਾਹੀ ਠਾਠ ਵਿਚ ਸੀ। ਅਠਾਈ ਏਕੜ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤਿੰਨ ਜੁਆਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਬੜੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਤਿੰਨੇ ਪੁੱਤ ਚੰਗੇ ਘਰੀਂ ਵਿਆਹੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਤਿੰਨੇ ਨੂੰਹਾਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੀਆਂ ਸਤਿ-ਬਚਨ ਦੀਆਂ ਭਾਗੀ ਸਨ। ਚਾਹੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਨੂੰਹਾਂ ਸਤਜੁਗੀ ਸੁਭਾਅ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਅੱਗੇ ਸਾਹ ਤੱਕ ਨਾ ਕੱਢਦੀਆਂ। ਸੂਬੇਦਾਰ ਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਨੂੰਹਾਂ ਨਾਲ ਖਹਿਬੜ ਪੈਂਦਾ। ਅਗਰ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੀ ਦਾਲ ਵਿਚ ਘਿਉ ਘੱਟ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਹਿਣਕ ਕੇ ਪੈਂਦਾ, "ਲੇਕਿਨ ਕੁੜੀਏ..! ਮੇਰੀ ਦਾਲ਼ ਵਿਚ ਘਿਉ ਘੱਟ ਕਿਉਂ ਹੈ?" ਤਾਂ ਨੂੰਹ ਚਮਚਾ ਘਿਉ ਦਾ ਹੋਰ ਪਾ ਜਾਂਦੀ। ਅਗਰ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੀ ਦਾਲ਼ ਵਿਚ ਘਿਉ ਭੋਰਾ ਜਿ਼ਆਦਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਪਿੱਟ ਉਠਦਾ, "ਲੇਕਿਨ ਘਰ ਨੂੰ ਤੰਗਲ਼ੀ ਕਿਉਂ ਲਾਉਣੀ ਲਈ ਹੈ? ਲੇਕਿਨ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਕਰੋ!" ਉਹ ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਵੀ ਨਾ ਛੱਡਦਾ।
ਹਰ ਗੱਲ ਨਾਲ 'ਲੇਕਿਨ' ਕਹਿਣਾ ਉਸ ਦੀ ਆਮ ਆਦਤ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ "ਲੇਕਿਨ ਸੂਬੇਦਾਰ" ਹੀ ਪਕਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਰਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਘਰ ਦੇ ਹਰ ਕੰਮ ਵਿਚ 'ਘੜ੍ਹੰਮ ਚੌਧਰੀ' ਬਣਨਾ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰੀ ਆਦਤ ਸੀ। ਤਿੰਨੇ ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਤੀ ਸੁਲੱਖਣੇ ਸਨ। ਕਦੇ ਉੱਚਾ ਨਾ ਬੋਲਦੇ।
ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਆਟਾ ਪੀਸਣ ਵਾਲੀ ਚੱਕੀ ਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਿੱਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਹਵਾ ਆਮਦਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਚੱਕੀ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਭਈਏ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਭਈਆਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਅਮਲੀ ਪੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਅੱਗਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਤਨਖਾਹ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਪਰ ਅਮਲੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਡੋਡਿਆਂ ਅਤੇ ਰੋਟੀ 'ਤੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕੰਮ ਵੀ ਉਹ ਕਾਹਦਾ ਕਰਦਾ ਸੀ? ਬੱਸ! ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਲਾਈ ਰੱਖਣਾ। ਆਪ ਉਹ ਘੱਟ ਵੱਧ ਹੀ ਸੌਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਗੇੜੀਂ ਪਾਈ ਰੱਖਦਾ। ਚੱਕੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਚੱਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਅਗਰ ਬਿਜਲੀ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਤੇਈ-ਪੱਚੀ ਦਾ ਵਲਾਇਤੀ ਇੰਜਣ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਸੂਬੇਦਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਅਮਲੀ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸਨ। ਅਮਲੀ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਫਿ਼ਕਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਮਲੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਨ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਚੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਇੱਕ ਕੋਠੜੀ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਦੇ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਰਾਂ ਭਈਏ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਰਲ ਕੇ ਇਸ ਕੋਠੜੀ ਦਾ ਡੇੜ੍ਹ ਸੌ ਰੁਪਏ ਕਿਰਾਇਆ ਭਰਦੇ ਸਨ।
ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਰੰਗਦਾਰ ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਖਰੀਦ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਐਂਡ ਵਾਈਟ ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਉਸ ਨੇ ਅਮਲੀ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਰੱਖਿਆ।
-"ਲੈ ਅਮਲੀਆ..! ਆਹ ਚੱਕ ਟੈਲੀਵੀਯਨ! ਫਿਲਮਾਂ ਦੇਖ ਚਾਹੇ ਗਾਣੇਂ ਸੁਣ-ਹੁਣ ਇਹਦਾ ਤੂੰ ਮਾਲਕ ਐਂ!" ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਅਮਲੀ ਨੂੰ ਰੇਤਿਆ ਤਾਂ ਅਮਲੀ ਨੇ ਸਿ਼ਸ਼ਤ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਟੀ ਼ਵੀ ਼ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ।
-"ਮੈਂ ਇਹ ਕੀ ਕਰਨੈ ਸਰਦਾਰਾ-ਬਾਧੂ ਮੂਰਤਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਚਿੱਤ ਭੈੜਾ ਹੋਊ-ਨਾਲੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਦੱਸਦੇ ਐ ਬਈ ਫਿਲਮਾਂ ਆਲੇ ਵੀ ਸਿੱਧੇ ਈ ਫੱਟੇ ਚੱਕਣ ਲੱਗਪੇ?" ਅਮਲੀ ਬੋਲਿਆ।
-"ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਅਮਲੀ-ਤੁਮ ਨਹੀਂ ਤੋ ਹਮ ਦੇਖ ਲੀਆ ਕਰੇਂਗੇ।" ਇੱਕ ਭਈਆ ਬੋਲਿਆ। ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ।
-"ਕੂਤੇ ਕਿਆ ਸਾਲਿਆ! ਕਾਮ ਤੁਮਾਰ੍ਹਾ ਬੂੜ੍ਹਾ ਕਰੇਗਾ? ਮੰਨੋਂ ਦੇ ਜਾਣੇਂ ਨੇ ਕੱਛੇਂ ਵਜਾਉਣੀਂ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦੀਂ।"
-"ਕਾਮ ਭੀ ਕਰੇਂਗੇ ਅਮਲੀ! ਕਾਮ ਭੀ ਕਰੇਂਗੇ! ਤੁਮ ਕੋ ਕੋਈ ਸ਼ਕਾਇਤ ਕਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਂਗੇ-ਲੇਕਿਨ ਟੀ. ਵੀ. ਮਤ ਵਾਪਿਸ ਕਰੀਏ।"
-"ਕਾਮ ਸਾਲਿਆ ਤੂੰ ਕੈਸੇ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ? ਕਾਮ ਤੋ ਮੈਂ ਛਿੱਤਰੋਂ ਸੇ ਕਰਵਾ ਲਊਂਗਾ।"
-"ਅਮਲੀ ਇਸ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੜੇਗੀ।"
ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਅਮਲੀ ਦੀ ਹਿੰਦੀ 'ਤੇ ਹੱਸਦਾ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਚੱਕੀ ਵਾਲੇ ਭਈਆਂ ਨੇ ਗੁਆਂਢੀ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਦਰਤੀਂ ਦੁਪਿਹਰੋਂ ਬਾਅਦ ਚੱਕੀ ਦਾ ਪੁੜ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਕੰਮ ਠੱਪ ਹੋ ਗਿਆ।
ਭਈਆਂ ਨੇ ਕੱਛਾਂ ਵਜਾਈਆਂ। ਅੱਜ ਉਹ ਮਸਾਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਮਲੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈਣ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਕੰਮ ਵਿਚ ਹੀ ਦਬੱਲੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।
ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭਈਏ ਰਲ ਕੇ ਟੈਲੀਵੀਯਨ 'ਤੇ ਫਿਲਮ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਨਾਮਵਰ ਪੰਜਾਬੀ ਐਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਣਾਈ ਹਿੰਦੀ ਫਿ਼ਲਮ "ਸਮਗਲਰ" ਦਿਖਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਿਜਲੀ "ਫੁੱਲ" ਸੀ। ਸਾਰੇ ਫਿ਼ਲਮ ਵਿਚ ਖੁੱਭੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ ਅਮਲੀ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿਚ ਕੜੱਲ ਉਠੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਮਿੰਨ੍ਹਾ-ਮਿੰਨ੍ਹਾ ਦਰਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਠ ਕੇ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੂਰਨ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਹਵਾ ਖ਼ਲਾਸ ਹੋਈ ਤਾਂ ਅਮਲੀ ਦਾ ਪੇਟ ਹੌਲਾ ਫੁੱਲ ਵਰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਭਈਏ ਇੱਕ ਦਮ ਅਮਲੀ ਵੱਲ ਝਾਕੇ।
-"ਅਮਲੀ ਇਤਨਾ ਬੜਾ ਪਾਅਦ...?" ਅਮਲੀ ਦੀ ਵਰ੍ਹਾਈ ਧੂਹ 'ਤੇ ਭਈਏ ਹੱਸ ਰਹੇ ਸਨ।
-"ਸਾਲਿਓ ਤੁਮ ਮੇਰੇ ਪੱਦ 'ਤੇ ਹੱਸ ਰਹੇ ਓ?"
-"ਅਮਲੀ ਪਾਅਦ ਤੋ ਹਮਨੇ ਬਹੁਤ ਸੇ ਸੁਨੇ ਹੈਂ-ਮਗਰ ਇਤਨਾ ਬੜਾ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਸੁਨਾ-ਯੇਹ ਤੋ ਆਪ ਨੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦੀਆ।" ਇੱਕ ਭਈਆ ਦਾਲ਼-ਚੌਲ਼ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਥਾਲੀ ਚੁੱਕ, ਅਮਲੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਅਮਲੀ ਫਿਰ ਨਾ ਲਾਹੌਰ ਵਾਲੀ ਤੋਪ ਦਾ ਮੂੰਹ ਖੋਹਲ ਦੇਵੇ?
-"ਸਾਲਿਓ ਤੁਸੀਂ ਕੁਛ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ ਪੀਣਾ ਨਹੀਂ-ਗੱਲਾਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਐ ਸਾਲੀ ਚੌਲ਼ ਖਾਣੀ ਜਾਅਤ!" ਐਤਕੀਂ ਅਮਲੀ ਸਿੱਧੀ ਸਲੋਟ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹੀ ਪਿਆ। ਭਈਏ ਹੱਸ ਪਏ।
ਫਿ਼ਲਮ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ।
ਪਰ ਅਗਲਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਭਈਏ ਦਾਲ਼-ਚੌਲ਼ ਥਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾ, ਫਿਰ ਟੀ. ਵੀ. ਮੂਹਰੇ ਆ ਡਟੇ। ਅਮਲੀ ਖਿਝਿਆ ਪਿਆ ਸੀ।
-"ਉਏ ਭਈਆ! ਕਿਤਨੀ ਦੇਰ ਚੱਲੇਗਾ ਯੇਹ ਤੁਮਾਰਾ ਠਕਠਕਾ?"
-"ਬੱਸ ਅਮਲੀ ਏਕ ਘੰਟਾ ਔਰ ਚੱਲੇਗਾ।"
-"ਜਲਦੀ ਸੌਂ ਜਾਨਾ ਹੈ-ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਤੁਮਨੇ ਪੁੜ ਲੱਦਣਾ ਹੈ-ਯੇਹ ਕੰਮ ਤੁਮਨੇ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤੁਮਾਰੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਨਹੀਂ।"
-"ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਅਮਲੀ ਫਿ਼ਕਰ ਮਤ ਕਰੀਏ-ਆਪ ਸੋ ਜਾਈਏ।"
-"ਮੈਂ ਤੋ ਸੂਅ ਜਾਤਾ ਹੂੰ-ਤੁਮ ਬੀ ਸੌਂ ਲਓ!" ਅਮਲੀ ਘੁਰਾੜ੍ਹੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਅਜੇ ਉਹ ਸੁੱਤਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕੁਲਬੀਰੇ ਹੋਰੀਂ ਆ ਗਏ। ਉਹ ਛੇ ਜਣੇਂ ਸਨ। ਬਾਹਰਲਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਈਆਂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰ ਲਈ। ਉਹ ਚੌਲ ਖਾਂਦੇ,
ਟੀ. ਵੀ. ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਟੀ. ਵੀ. ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਛੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬੰਦੇ ਦੇਖ ਕੇ ਭਈਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਉਡ ਗਏ। ਧਰਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘੁਕਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਤਾਲੇ ਵੱਜ ਗਏ ਸਨ।
ਕੁਲਬੀਰ ਨੇ ਅਮਲੀ ਦੇ ਮੰਜੇ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰੀ।
ਅਮਲੀ ਦਹਿਲ ਕੇ ਉਠਿਆ। ਛੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਖ਼ਾੜਕੂ ਦੇਖ ਕੇ ਅਮਲੀ ਦੇ ਵੀ ਰਿੰਗ ਬੈਠ ਗਏ। ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਲਏ।
-"ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਜੀ...!" ਅਮਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਕੀ ਨਾਂ ਐ ਉਏ ਤੇਰਾ?"
-"ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਬੋਘਾ ਅਮਲੀ ਐ ਜੀ, ਬਾਈ ਜੀ।"
-"ਤੇ ਐਹਨਾਂ ਦਾ ਐਥੇ ਮੇਲਾ ਲਾਇਐ?"
-"ਇਹ ਤਾਂ ਜੀ ਲੇਕਿਨ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਰੱਖੇ ਵੇ ਐ-ਮੈਂ ਵੀ ਏਥੇ ਈ ਕੰਮ ਕਰਦੈਂ ਜੀ।" ਡਰਿਆ ਅਮਲੀ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਕੁਲਬੀਰ ਅਸਾਲਟ ਸਿੱਧੀ ਕਰ ਕੇ ਭਈਆਂ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਰਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ:
-"ਨਾ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹਮੇਂ ਮਤ ਮਾਰੀਏ-ਹਮਾਰੇ ਤੋ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਹੈਂ-ਭੂਖੇ ਮਰ ਜਾਏਂਗੇ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਹਮ ਬੀ ਆਪ ਜੈਸੇ ਸਰਦਾਰੋਂ ਕੇ ਸਿਰ ਪਰ ਬੱਚੇ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਆਪ ਕਾ ਭਲਾ ਕਰੇ-ਹਮ ਨੇ ਤੋ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਹੀਂ ਕੀ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਹਮੇਂ ਬਖਸ਼ ਲੀਜੀਏ ਮਤ ਮਾਰੀਏ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਆਪ ਬੋਲੇਂਗੇ ਤੋ ਹਮ ਅਬੀ ਪੰਜਾਬ ਛੋੜ ਕਰ ਚਲੇ ਜਾਏਂਗੇ ਜੀ-ਏਕ ਬਾਰ ਹਮਾਰੀ ਜਾਨ ਬਖਸ਼ ਦੋ-ਫਿਰ ਕਭੀ ਇਧਰ ਨਹੀਂ ਆਏਂਗੇ ਜੀ-ਹਮ ਆਪ ਕੇ ਪਾਓਂ ਪਕੜਤੇ ਹੈਂ ਜੀ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਹਮਾਰੇ ਬੱਚੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਹਮੇਂ ਛੋੜ ਦੀਜੀਏ ਜੀ-ਆਪ ਹਮਾਰੇ ਮਾਈ ਬਾਪ ਸਰਦਾਰ ਹੈਂ ਜੀ-ਹਮ ਤੋ ਆਪ ਕੀ ਦੀ ਹੂਈ ਰੋਟੀ ਖਾਨੇ ਵਾਲੇ ਗਰੀਬ ਇਨਸਾਨ ਹੈਂ ਜੀ-ਹਮਾਰੇ ਬੱਚੇ ਭੂਖੇ ਮਰ ਜਾਏਂਗੇ...!"
ਪਰ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਇੱਕ ਨਾ ਸੁਣੀ। ਅੱਧਾਧੁੰਦ ਫ਼ਾਇਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਖੋਹਲ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਭਈਏ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਇੱਕ ਭਈਏ ਦਾ ਮੂੰਹ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ 'ਚੋਂ ਖੂਨ ਵਗ ਕੇ ਚੌਲਾਂ 'ਤੇ ਚੋਅ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੇਖ ਕੇ ਰੈਂਸੀ ਦਾ ਮਨ ਕਿਰਕ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਹਣਤਾਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਕੁਰਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਈਏ ਦਾ ਸਿਰ ਚੌਲਾਂ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਲਿਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ "ਵਾਹਿਗੁਰੂ" ਕਹਿ ਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸਾਰੇ, ਰੱਤੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਰੀ ਖੜ੍ਹੇ ਰੈਂਸੀ ਵੱਲ ਤੱਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਏ. ਕੇ. ਸੰਤਾਲੀ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਚਲਾ ਕੇ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਭਰੇ ਮਨ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਬੰਦੂਕ ਚੁੱਕ ਲਈ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ 'ਤੇ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।
-"ਲੈ ਅਮਲੀਆ...! ਤੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਈ ਕਰਕੇ ਬਖਸ਼ ਦਿੱਤਾ-ਹੁਣ ਘੰਟਾ ਐਥੋਂ ਨਾ ਹਿੱਲੀਂ।" ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਮੈਂ ਬਾਈ ਜੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਨਹੀਂ ਹਿੱਲਦਾ-ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਥੋਡਾ ਭਲਾ ਕਰੇ।" ਹੱਥ ਜੋੜੀ ਖੜ੍ਹੇ ਅਮਲੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਹਵਾਈਆਂ ਉਡ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਕੁਲਬੀਰੇ ਹੋਰੀਂ ਤੁਰ ਗਏ।
ਅਮਲੀ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ। ਫਿਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਉਚੀ-ਉਚੀ ਰੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦਿਨ-ਰਾਤ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੋੜੀਦਾਰ ਮਿੱਟੀ ਬਣੇ ਸਾਹਮਣੇਂ ਪਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਉਪਰ ਦੀ ਗੇੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਕਰ-ਕਰ ਦੇਖਿਆ। ਕੋਈ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਕੁਲਬੀਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਲੱਤ ਮਾਰ, ਧਾਹਾਂ ਮਾਰਦਾ ਅਮਲੀ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਨੂੰ ਦੌੜ ਪਿਆ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਦੁਹਾਈ ਦਿੱਤੀ।
ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਕਾਠ ਮਾਰ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਵਾਹੋ-ਦਾਹੀ ਬਾਹਰ ਚੱਕੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਭੱਜ ਤੁਰੇ।
ਘੰਟੇ ਕੁ ਬਾਅਦ ਪੁਲੀਸ ਪਹੁੰਚੀ।
ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਨੇ ਅਮਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲ ਬਿਠਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਾਕੇ ਬਾਰੇ ਕਨਸੋਅ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਲੀਏ ਪੁੱਛੇ।
-"ਹੁਲੀਏ ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਜੀ...? ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਮੱਤ ਈ ਮਾਰੀ ਗਈ...।" ਅਮਲੀ ਰੋ ਪਿਆ।
-"ਨਲ਼ੀਆਂ ਸਿੱਟ ਸਿੱਟ ਕੀਹਨੂੰ ਦਿਖਾਉਨੈਂ? ਮੈਂ ਹੁਲੀਏ ਪੁੱਛੇ ਐ...!" ਠਾਣੇਦਾਰ ਕੜਕਿਆ।
-"ਹੁਲੀਏ ਜੀ ਮੁੰਡੇ ਖੁੰਡੇ ਈ ਸੀ-ਮਾੜੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਦਾਹੜੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੀ-ਤੇ ਇੱਕ ਜੀ ਉਹਨਾਂ 'ਚੋਂ ਰਫਲ ਸਿੱਟ ਕੇ ਭੱਜ ਗਿਆ-ਉਹ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਲੱਗਦਾ ਸੀ-ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀ ਉਹਨੇ ਔਸ ਭਈਏ ਦਾ ਸਿਰ ਥਾਲੀ 'ਚੋਂ ਚੱਕ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਲਿਟਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਸੀ।" ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਖ਼ਾੜਕੂ ਹੱਥ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਅੱਧਾ ਗਰੋਹ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਫੜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਬੰਦਾ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਤੋਂ ਮਾਰ ਖਾ ਕੇ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਸਾਧ ਬਣ ਜਾਂਦੈ!
-"ਕੀ ਨਾਂ ਸੀ ਉਹਦਾ?"
-"ਜੀ ਨਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਲਿਆ ਈ ਨ੍ਹੀਂ-ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਮੁਨੱਤਰਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀਆਂ-ਆਉਣ ਸਾਰ ਈ ਭੁੰਨਤੇ ਵਿਚਾਰੇ।"
-"ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਛੱਡ ਗਏ?"
-"ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਮਨ ਮਿਹਰ ਪੈ ਗਈ ਜੀ? ਪਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕਹਿ ਗਏ ਜੀ ਅਖੇ ਤੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਈ ਐਂ-ਤਾਂ ਬਖਸ਼ਤਾ-ਪਰ ਘੰਟਾ ਐਥੋਂ ਨਾ ਹਿੱਲੀਂ-ਪਰ ਜੀ ਮੈਥੋਂ ਨਿੱਤ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਬੰਦੇ ਮਾਰੇ ਦੇਖ ਕੇ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ-ਤੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਆ ਕੇ ਡੌਂਡੀ ਪਿੱਟਤੀ।"
ਠਾਣੇਦਾਰ ਮੁੱਠੀਆਂ ਮੀਟ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ।
ਪੁਲੀਸ ਤੁਰ ਗਈ।
ਇਸ ਵਾਰਦਾਤ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਹਿਲਾ ਧਰੀ।
ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਧੂੰਆਂਧਾਰ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਬੜੇ ਮਸਾਲੇ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਭਈਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੁੱਲੀ ਬਿਸਤਰੇ ਕਸ ਲਏ ਅਤੇ ਧੜਾ ਧੜ ਰੇਲੀਂ ਜਾ ਚੜ੍ਹੇ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਘੜ੍ਹਿਆ ਘੜ੍ਹਾਇਆ ਉਤਰ ਦਿੰਦੇ:
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹਮ ਏਕ ਰੋਟੀ ਕੀ ਜਗਹ ਆਧੀ ਖਾ ਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲੇਂਗੇ-ਮਗਰ ਅਪਨੇ ਬਾਲ ਬੱਚੋਂ ਮੇਂ ਤੋ ਰਹੇਂਗੇ-ਆਜ ਅੱਤਵਾਦੀਓਂ ਨੇ ਉਧਰ ਮਾਰ ਮਰਾਈ ਕੀ ਹੈ-ਕੱਲ੍ਹ ਇਧਰ ਭੀ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ-ਇਸੀ ਲੀਏ ਹਮ ਜਾਏਂਗੇ ਹੀ ਜਾਏਂਗੇ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਫਿਰ ਕਭੀ ਹਾਲਾਤ ਸੁਧਰ ਗਏ ਤੋ ਹਮ ਫਿਰ ਆ ਜਾਏਂਗੇ ਜੀ-ਹਮਾਰਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਭੀ ਪੰਜਾਬ ਕੇ ਬਗੈਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ।"
ਜਿ਼ੰਮੀਦਾਰ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਏ।
ਅੜੇ ਥੁੜੇ ਹੱਥ ਵਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹਿਜ਼ਰਤ ਕਰ ਤੁਰ ਗਏ ਸਨ। ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਗੁਰਪਾਲ ਦਿਲੋਂ ਹਿੱਲ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਤਾਰੀ ਹੱਥ ਖ਼ਬਰ ਭੇਜੀ ਅਤੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਤੇਜਇੰਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜਵਿੰਦਰ, ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਗੁਰਪਾਲ ਕੋਲ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਬੈਠੇ ਸਨ।
-"ਭਈਆਂ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਨੇ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜਿਐ, ਜੋੜਿਆ ਨਹੀਂ-ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਜੱਟ ਆਪਣੇ 'ਤੇ ਬਾਹਲੇ ਦੁਖੀ ਐ।" ਤੇਜਇੰਦਰ ਨੇ ਚੁੱਪ ਤੋੜੀ ਸੀ।
-"ਜਿਹੜੀ ਦਿਹਾੜੀ ਆਮ ਦਿਹਾੜੀਆ ਚਾਲੀ ਰੁਪਈਆਂ 'ਚ ਕਰਦੈ-ਉਹੀ ਦਿਹਾੜੀ ਇਕ ਭਈਆ ਤੀਹ ਰੁਪਈਆਂ 'ਚ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ-ਜੱਟ ਨੂੰ ਦਿਹਾੜੀ ਮਗਰ ਦਸ ਰੁਪਈਏ ਬਚਦੇ ਐ-ਉਹ ਭਈਏ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ ਹੋਊ?" ਗੁਰਪਾਲ ਨੇ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਕੀਤੀ।
-"ਜੋ ਹੋ ਗਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਘੋੜੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੇਂ-ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਆਪਹੁਦਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ-ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਐਕਸ਼ਨ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਜੋਗਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਗੇ।" ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਨੇ ਆਖਿਆ।
-"ਤਾਰੀ ਗਿਆ ਵਿਐ-ਦੇਖੋ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੰਦੈ?" ਰੇਸ਼ਮ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਡਿੱਗਦੀ ਸ਼ਾਖ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਇੱਕ ਇੱਟ ਲਾ ਕੇ ਚੁਬਾਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਕੁਲਬੀਰਾ ਉਸੇ ਦੀਆਂ ਨੀਹਾਂ ਖੋਦਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਖੂਨ ਪਾ ਕੇ, ਸਿੰਜ ਕੇ ਜੋਬਨ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਕੁਲਬੀਰਾ ਉਸ ਬੂਟੇ ਦੇ ਹੀ ਜੜ੍ਹੀਂ ਤੇਲ ਦੇਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਉਹ ਅਜੇ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਰੈਂਸੀ ਪੁੱਜ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੁੱਜੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਅਨੀਂਦਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਉਣਸਾਰ ਆਪਣਾ ਰਿਵਾਲਵਰ ਮੇਜ਼ 'ਤੇ ਲਿਆ ਰੱਖਿਆ।
-"ਬਾਈ ਜੀ ਸਾਸਰੀਕਾਲ!"
-"ਬਾਹਲਾ ਈ ਹੰਭਿਆ ਜਿਆ ਲੱਗਦੈਂ?"
-"ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਖਬਰ ਐ ਬਾਈ!"
-"......।" ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਅਗਲੀ ਖ਼ਬਰ ਲਈ ਕੰਨ ਚੁੱਕ ਲਏ। ਪਰ ਗੁਰਪਾਲ ਬੋਲਿਆ, "ਬੋਲ ਤਾਂ ਸਹੀ-ਗੁਰੀਲੇ ਲਈ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋਣਾ ਕਦੇ ਵੀ ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ।"
-"ਅੱਜ ਤੜਕੇ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੇ ਬਲਿਹਾਰ ਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।"
ਇੱਕ ਸੁੰਨ ਵਰਤ ਗਈ।
ਦੋ ਸਾਥੀ ਹੋਰ ਵਿਛੜ ਗਏ ਸਨ।
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਟੁੱਟ ਗਈ ਸੀ।
-"ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਐ!" ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਬੋਲ....?"
-"ਮੈਂ ਕੁਲਬੀਰੇ ਆਲੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਬੁਲਾ ਆਇਐਂ-ਮੈਥੋਂ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਨਹੀਂ ਬਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਬਾਈ!" ਉਸ ਨੇ ਮੂੰਹ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲਕੋ ਲਿਆ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆ ਜਾਹ-ਤੇਰੇ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਰਵਾਜੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਐ!" ਗੁਰਪਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਪਰ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ!"
-"ਉਹ ਕਿਹੜੀ?"
-"ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕੋ ਹੀ ਕਾਰਜ ਐ-ਬੁੱਚੜ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੂੰ ਸੋਧਣਾ।"
-"ਦੇਖ ਰੈਂਸੀ...! ਆਪਣਾ ਅੱਗੇ ਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਿਐ-।"
-"ਏਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਿੱਟਦੈਂ! ਜੇ ਇਹ ਬੁੱਚੜ ਹੋਰ ਕੁਛ ਚਿਰ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ-ਏਹਨੇ ਹੋਰ ਖਾੜਕੂ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇਣੇਂ ਐਂ-ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਧੁਰ ਦੀ ਟਿਕਟ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।"
-"ਪਰ ਇਹ ਕੰਮ ਤੇਰੇ 'ਕੱਲੇ ਦੇ ਕਰਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਰੈਂਸੀ! ਕੌਡੀਆਂ ਆਲਾ ਬਹੁਤ ਚਤਰ ਅਫ਼ਸਰ ਐ-ਉਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿਤੇ-।" ਰੇਸ਼ਮ ਨੇ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀ।
-"ਇੱਕ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾਲ ਅਗਰ ਬੁੱਚੜ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹਦੈ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਘਾਟੇ 'ਚ ਨਹੀਂ ਬਾਈ ਜੀ!" ਰੈਂਸੀ ਮਰਨ ਮਾਰਨ 'ਤੇ ਤੁਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
-".......।" ਸਾਰੇ ਸੋਚੀਂ ਪੈ ਗਏ।
-"ਤੁਹਾਡੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਬਿਨਾ ਮੈਂ ਇੱਕ ਇੰਚ ਨਹੀਂ ਤੁਰਦਾ-ਪਰ ਜੇ ਮਗਰਮੱਛ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਿਆ-ਮੈਥੋਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ-ਬਲਿਹਾਰ ਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਮੇਰੀ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਬੈਠੇ ਐ ਬਾਈ!"
-"ਰੈਂਸੀ ਦੇਖ ਲੈ! ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਐ-ਖਤਰਾ ਈ ਖਤਰੈ।"
-"ਬਾਈ ਜੀ! ਮੇਰੀ ਆਖਰੀ ਈ ਸੁਣ ਲਓ-ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮੈਂ ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਨਹੀਂ ਸੋਧਦਾ ਮੈਨੂੰ ਚੈਨ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ-ਬੁੱਚੜ ਨੇ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਉਹ ਜੁਲਮ ਢਾਹਿਐ-ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਸੁਣਿਆਂ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ-ਪਰ ਮੈਂ ਸੁਣਿਐਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਮੁੱਖੋਂ 'ਸੀ' ਨਹੀਂ ਉਚਾਰੀ-ਕੌਡੀਆਂ ਆਲਾ ਆਬਦਾ ਜੋਰ ਲਾ ਹਟਿਆ।"
-"ਧੰਨ ਐਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੰਘ..!"
-"ਬੱਸ ਬਾਈ ਮੈਨੂੰ ਆਹ ਕੰਮ ਕਰ ਲੈਣ ਦਿਓ-ਮੈਂ ਚਾਹੇ ਜਿਉਂਦਾ ਮੁੜਾਂ ਨਾ ਮੁੜਾਂ-ਇਹ ਫਿਕਰ ਨਾ ਕਰੋ।"
ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਗੁੱਸਾ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਰੋਕਿਆਂ ਕਿਵੇਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕਣਾ, ਸਗੋਂ ਬਾਗੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।
-"ਖ਼ੈਰ! ਤੇਰੀ ਗੱਲ ਮੰਨੀ-ਪਰ ਇੱਕ ਤੈਨੂੰ ਸਾਡੀ ਵੀ ਮੰਨਣੀ ਪਊ!"
-"ਮਨਜੂਰ ਐ।"
-"ਤੂੰ ਤਾਰੀ ਆਉਣ ਤੱਕ ਜਰੂਰ ਰੁਕ-ਉਹ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ 'ਚ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੁੜਨ ਆਲੈ।"
-"ਠੀਕ ਐ।"
ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਬਲਿਹਾਰ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਕਲਗੀਧਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ:
-"ਹੇ ਕਲਗੀਧਰ ਪਿਤਾ! ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਬਾਨੀ! ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਦਾਨੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ! ਤੇਰੇ ਸਾਜੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਜੂਝਦੇ ਤੇਰੇ ਸਿੰਘ ਬਲਿਹਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਗਏ ਹਨ-ਆਪਣੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਗਲ ਲਾਉਣਾ ਜੀ ਅਤੇ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਬਖਸ਼ਣੀ ਜੀ।"
ਅਰਦਾਸ ਉਪਰੰਤ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਸੌਂ ਗਏ। ਪਰ ਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਅੱਚਵੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਿਤੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਨੀਂਦ ਆਈ।
ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਤਾਰੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਜਦ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਮਨਹੂਸ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣਾਈ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਅੰਦਰ ਬੰਬ ਫ਼ਟ ਗਿਆ। ਉਹ ਝੂਠੇ ਜਿਹੇ ਹੋ ਗਏ।
-"ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਆਲਾ ਅਗਵਾਹ ਕਰ ਲਿਆ-ਉਹਤੋਂ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਈਆ ਫਿਰੌਤੀ ਮੰਗਦੈ।" ਤਾਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ।
-"ਐਨਾ ਨੁਕਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਜਾਂ ਕਹੋ ਮੂਵਮੈਂਟ ਦਾ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ-ਜਿੰਨਾ ਇਹ ਹਰਾਮਜ਼ਾਦਾ ਕਰੀ ਜਾਂਦੈ-ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਐ-ਤੇ ਇਹੇ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਈ ਮਾਰਨ 'ਤੇ ਤੁਲਿਐ।"
-"ਕਿਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹਨੂੰ ਨਾ ਗੱਡੀ ਚਾਹੜ੍ਹਨਾ ਪਵੇ?"
-"ਰੈਂਸੀ ਤੂੰ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਚੂਹੜਚੱਕ ਜਾਹ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਆਖ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਬੁਝਾ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਰੇਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾਵੇ।" ਗੁਰਪਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਬਾਈ..! ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਈ ਨਹੀਂ-ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ-ਉਹਦਾ ਤਾਂ ਦਿਮਾਗ ਫਿਰ ਗਿਆ ਲੱਗਦੈ-ਉਹਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਨਵੀਂ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਰੋ!"
-"ਕੀ ਐ ਕਾਕੇ ਦੀ ਈ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਵੇ?"
-"ਚਲਿਆ ਮੈਂ ਜਾਨੈਂ-ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ-ਜੇ ਉਹਨੂੰ ਕੁਛ ਕਹਿੰਨੇ ਐਂ ਤਾਂ ਹਲਕਿਆਂ ਮਾਂਗੂੰ ਵੱਢਣ ਨੂੰ ਆਉਂਦੈ-।"
-"ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਕਹਿ ਬਈ ਕਹਿ ਕੇ ਤਾਂ ਦੇਖੇ?"
-"ਤੇ ਮੇਰਾ ਕੰਮ?" ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਫਿਰ ਯਾਦ ਕਰਵਾਈ। ਠਾਣੇਦਾਰ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਰੋੜ ਵਾਂਗ ਰੜਕ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਤੂੰ ਤੇ ਕਾਕਾ ਰਲ ਕੇ ਸਾਂਭ ਲਇਓ!"
-"ਚੰਗਾ।"
-"ਘਰਾਟਾਂ ਵੱਲ ਦੀ ਨਾ ਜਾਈਂ-ਸੂਏ ਦੀ ਪਟੜੀ ਪੈ ਕੇ ਜਾਈਂ-ਘਰਾਟਾਂ 'ਤੇ ਸਾਲੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨਾਕਾ ਲਾਈ ਰੱਖਦੇ ਐ।" ਤਾਰੀ ਨੇ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕੀਤਾ।
ਰੈਂਸੀ ਤੁਰ ਗਿਆ।
ਗਰੀਬ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਬਾਰੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਕਈ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਨੇ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਖ਼ਾੜਕੂ ਵੀਰੋ! ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਫਿਰੌਤੀ ਮੰਗਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਦਿਨੇਂ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਹੀ ਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਭੁਲੇਖਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਪਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਲੂਆਂ ਦੀ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਵਪਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੇ ਆ ਕੇ ਸਾਡਾ ਮਕਾਨ ਦੇਖ ਲਓ। ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਤਾਂ ਚਾਰ ਪੁਰਾਣੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੁਛ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ ਖੁਆਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਰੈਂਸੀ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਸਿਰ ਫੇਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਕਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਗੰਭੀਰ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਸੀ।
-"ਕਾਕਿਆ..! ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰੀ ਹੋਰ ਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਐ।"
-"ਕੀ....?"
-"ਬਈ ਜੇ ਕੁਲਬੀਰਾ ਐਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਬੇਹੂਦਾ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਨੋਂ ਨਾ ਟਲਿਆ ਤਾਂ ਐਸ ਏਰੀਏ 'ਚੋਂ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਬਿਸਤਰੇ ਬੰਨ੍ਹਣੇ ਪੈਣਗੇ।"
-"........।"
-"ਨਵੀਂ ਭਰਤੀ ਬਾਰੇ ਕੁਛ ਕੀਤਾ?" ਅਚਾਨਕ ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
-"ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਐ-।"
-"ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ ਬੰਦੇ ਐ?"
-"ਅਜੇ ਤਾਂ ਦੇਖਦੈਂ ਟੋਹ ਕੇ।"
-"ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰੀਂ ਫਿ਼ਕਰ ਕਰਦੇ ਸੀ ਬਈ ਪੁਲੀਸ ਆਬਦੇ ਕੈਟ ਸਾਡੇ 'ਚ ਘਸੋੜਨ ਨੂੰ ਫਿਰਦੀ ਐ।"
-"ਦੇਖ ਰੈਂਸੀ...! ਉਹ ਤਾਂ ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਐ ਬਈ ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੜਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ-ਪਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਲੱਗਦੇ ਨਹੀਂ।"
-"ਕਿੱਥੋਂ ਦੇ ਐ?"
-"ਇੰਦਰਜੀਤ ਤਖਤੂਪੁਰੇ ਦਾ ਐ ਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਧੂੜਕੋਟ ਦਾ।"
-"ਕਿਹੜੇ ਦੁੱਖੋਂ ਲਹਿਰ 'ਚ ਪੈਂਦੇ ਐ?"
-"ਜਿਹੜੇ ਰੋਗ ਨਾਲ ਮਰ ਗਈ ਬੱਕਰੀ ਉਹੀ ਰੋਗ ਪਠੋਰੇ ਨੂੰ-ਜਿਹੜੀ ਗੱਲੋਂ ਆਪਾਂ ਪਏ ਐਂ-ਪੁਲੀਸ ਤਸ਼ੱਦਦ, ਖੱਜਲ ਖੁਆਰੀ ਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ।"
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਮ ਹੋ ਗਈ।
ਗਗਨਦੀਪ ਰੋਟੀ ਲੈ ਕੇ ਚੁਬਾਰੇ ਵਿਚ ਹੀ ਆ ਗਈ।
ਕਾਕੇ ਅਤੇ ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ਅਤੇ ਰੈਂਸੀ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ।
-"ਸਵੇਰੇ ਚਲਾ ਜਾਈਂ-ਅਰਾਮ ਕਰ ਲੈ।"
-"ਨਹੀਂ ਬਾਈ ਮੇਰਾ ਜਾਣਾ ਜਰੂਰੀ ਐ-ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਬੁੱਚੜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕਰਨੈ।"
-"ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਪਲੈਨਿੰਗ ਬਣਾ ਕੇ-ਪੂਰਾ ਭੇਦ ਲੈ ਕੇ ਮਾਰ ਮਾਰੀਂ-ਐਮੇਂ ਜੁਆਕਾਂ ਆਲੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੀਂ-ਬੰਦੇ ਅੱਗੇ ਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਗਏ ਐ।"
-"ਕਾਕਿਆ...! ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਐਂ-ਭਰਾ ਐਂ-ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਮੁੜਾਂ ਨਾ ਮੁੜਾਂ-ਪਰ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਬੁੱਚੜ ਨੂੰ ਨਰਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਤੋਰਨੈਂ।"
-"ਮੈਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਦੱਸਣੀ ਭੁੱਲ ਗਿਆ-।" ਕਾਕੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਰੈਂਸੀ ਮੁੜ ਕੇ ਇੱਕ ਦਮ ਝਾਕਿਆ।
-"ਤੇਰੀ ਭਾਬੀ ਦਾ ਪੈਰ ਭਾਰਾ ਐ।"
-"ਉਹ ਬੱਲੇ ਬਾਈ...! ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਰਾਰੀ ਦਾ ਗਰਾਰਾ...!" ਉਸ ਨੇ ਬੱਕਰਾ ਬੁਲਾ ਕੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਲੱਕੋਂ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।
-"ਪਾਰਟੀ ਕਦੋਂ ਦੇਣੀਂ ਐਂ?"
-"ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ...! ਪਰ ਪਾਰਟੀ ਕਾਹਦੀ ਯਾਰ? ਨਾ ਸ਼ਰਾਬ ਤੂੰ ਪੀਨੈਂ ਤੇ ਨਾ ਈ ਮੈਂ ਪੀਨੈਂ।"
-"ਯਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਕੋਈ ਬਾਹਲੀ ਪਾਰਟੀ ਹੁੰਦੀ ਐ? ਹੋਰ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀਐਂ?"
-"ਹੋਰ ਦੱਸ ਕੀ ਖਾਣਾ ਪੀਣੈਂ?"
-"ਨਹੀਂ ਯਾਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਖਾ ਲਈ ਕਿਤੇ ਫੇਰ ਸਹੀ-ਕਾਕਿਆ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਚਿੱਤ ਹੋਰ ਕਰਦੈ।"
-"ਕੀ...?"
-"ਬਈ ਜੇ ਮੈਂ ਬੁੱਚੜ ਨੂੰ ਸੋਧਦਾ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ-ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੁੱਤ ਬਣ ਕੇ ਤੇਰੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲਵਾਂ।" ਰੈਂਸੀ ਕਾਕੇ ਦੇ ਗਲ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਕਾਕੇ ਨੇ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਵਾਂਗ ਘੁੱਟ ਕੇ ਥਾਪੜਿਆ।
-"ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਜ਼ੇਟਿਵ ਸਾਈਡ ਸੋਚੀਏ।" ਗਗਨਦੀਪ ਅੰਦਰ ਆ ਗਈ।
-"ਭਾਬੀ ਜੀ ਵਧਾਈਆਂ...!"
-"ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ-ਹਾਂ ਦੱਸ ਦਿਉਰਾ ਦੁੱਧ ਪੀਏਂਗਾ?"
-"ਨਹੀਂ ਕਾਸੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ-ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਾਧੂ ਚੱਲਦੇ ਭਲੇ ਤੇ ਨਗਰੀ ਵਸਦੀ ਭਲੀ।" ਉਸ ਨੇ ਕੰਡਕਟਰਾਂ ਵਾਲਾ ਬੈਗ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।
-"ਤੂੰ ਕੁਲਬੀਰੇ ਕੋਲ ਕਦੋਂ ਜਾਏਂਗਾ?"
-"ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਆਉਣੈਂ-ਤੇ ਜਦੋਂ ਈ ਉਹ ਆ ਗਏ-ਫ਼ੌਜਾਂ ਕੂਚ ਕਰ ਜਾਣਗੀਆਂ।"
-"ਉਹਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਤਾੜ ਕੇ ਕਹਿਦੀਂ ਬਈ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਐਂ-ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਤੁਰੰਤ ਪਹੁੰਚੇ-ਉਹ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਐ-ਤੇ ਦੁਖੀ ਵੀ ਐ ਉਹਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਤੋਂ।"
ਕਾਕੇ ਨੇ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ।
ਰੈਂਸੀ ਰਸਤੇ ਪੈ ਗਿਆ।
ਤੜਕੇ ਕਾਕਾ ਅਜੇ ਸੁੱਤਾ ਹੀ ਪਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਾਮਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਮਾਮਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਚਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਕੇ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਲਈ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਮਾਮਾ ਸੀਰੀ ਸਮੇਤ ਸਵੇਰੇ ਚਾਰ ਵਜੇ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸੱਤ, ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਵਜੇ ਟਰੈਕਟਰ ਟਰਾਲੀ ਲੈ ਕੇ ਮੁੜ ਆਉਂਦਾ।
-"ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਡੀ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਫੇਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ-।" ਮਾਮੇ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕਾਕੇ ਅੱਗੇ ਸੁੱਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
-"ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਬਈ ਜੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿਓਂ ਤਾਂ ਕੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ।" ਕਹਿ ਕੇ ਮਾਮੇ ਨੇ ਭਾਣਜੇ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਨਿਹਾਰਿਆ।
-"ਮਾਮਾ ਜੀ ਮੈਂ ਥੋਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਵਾਰੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤੈ ਬਈ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਵਾਸਤੇ ਨਾ ਕਹਿਓ-ਮੈਂ ਗੱਦਾਰੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।"
-"ਇਹ ਗੱਦਾਰੀ ਕਾਹਦੀ ਐ? ਜੇ ਡੀ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਦੇ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ-ਉਹ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿਊ-ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਸਜ਼ਾ ਬੋਲੂ-ਬੱਸ ਤੂੰ ਦੋ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਬਾਹਰ ਆਜੇਂਗਾ।"
-"ਮਾਮਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਹੈਗੇ ਓ ਭੋਲੇ ਬੰਦੇ-ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਚਲਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ-ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਥੋਂ ਨਾਲ ਦੇ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣੈਂ-ਉਹ ਮੈਂ ਦੱਸਣਾ ਨਹੀਂ-ਮਾਮਾ ਜੀ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਜਾ ਸਕਦੀ ਐ ਪਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ।"
-"ਚੰਗਾ..! ਮਰੋ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਮੌਤ...!! ਸਾਲੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਘੋਲ ਕੇ ਪਿਆਉਂਦੇ ਐ-ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਾਊਂ ਈ ਸਮਝਦੇ ਐ-ਤੁਸੀਂ ਢਾਈ ਟੋਟਰੂ ਗੌਰਮਿਲਟ ਦਾ ਕੀ ਵਿਗਾੜ ਲਓਗੇ? ਤੁਸੀਂ ਦੋ ਮਾਰੋਂਗੇ ਪੰਦਰਾਂ ਹੋਰ ਆ ਜਾਣਗੇ-ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਅੱਗੇ ਪਾਕਸਤਾਨ ਚੰਘਿਆੜਾਂ ਮਾਰਦੈ ਨਾਲੇ ਆਬਦੀ ਮਲੱਟਰੀ ਐ-ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹੜੇ ਬਾਗ ਦੀ ਮੂਲੀ ਐਂ?"
-"ਮਾਮਾ ਜੀ...! ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਬਾਜਾਂ ਵਾਲੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸਵਾ ਲੱਖ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੱਕ ਲੜਾਇਆ ਸੀ-ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਐਂ ਕਿ ਸਵਾ ਲਾਖ ਸੇ ਏਕ ਲੜਾਊਂ-ਤਬੈ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਕਹਾਊਂ-ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਕਥਿਆ ਈ ਨਹੀਂ-ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾਇਐ-ਕਥਨੀ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ, ਕਰਨੀ 'ਤੇ ਯਕੀਨ ਕੀਤੈ-ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜੋ ਕੇਵਲ ਸਾਢੇ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ-ਜਿਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੋਜੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਸਵਾ ਲੱਖ ਦਾ ਬਚਨ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ-।"
-"ਤੁਸੀਂ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਐਂ?" ਮਾਮਾ ਭਾਫ਼ਾਂ ਛੱਡੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਦਸਵੇਂ ਪਿਤਾ ਦੀ ਲਾਡਲੀ ਫ਼ੌਜ ਐਂ-ਗੁਰੂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਨ ਕਿਤੇ ਸਮਾਂ ਆਉਣ ਦਿਓ-ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਬਈ ਮੈਂ ਮਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ-ਜਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰ ਸਕਦੇ-ਮਰ ਸਾਰੇ ਸਕਦੇ ਐ-ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਸਾਹਮਣੇਂ ਆਉਣਗੇ -ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਦ ਕੇ ਟਰੱਕ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਗੇ-ਸੁੱਕੇ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮੁੜਦੇ।"
-"ਮਰੋ..! ਮਰੋ ਸਾਲਿ਼ਓ..!!" ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਫੁੰਕਾਰੇ ਮਾਰਦਾ ਮਾਮਾ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਹੱਸਦਾ, ਖੇਡਦਾ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਕਾਕਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ ਸੀ।
ਮਾਮੇਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਕੇ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਮੋਟੀ ਸੁਰਖੀ ਪੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਤਨ-ਮਨ 'ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਬਿਜਲੀ ਡਿੱਗ ਪਈ। ਰਜਾਈ ਵਿਚ ਪਏ ਕਾਕੇ ਦਾ ਸਰੀਰ "ਝਰਨ-ਝਰਨ" ਕਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਗਰੀਬ ਬਾਣੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੇੜੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿੰਨ੍ਹੀ ਲਾਸ਼ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਸ ਦਰਜ਼ ਕਰਕੇ ਘਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਖ਼ਬਰ ਅਨੁਸਾਰ ਰੇਹੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਬਦ-ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖੂਨ ਦੀ ਪਿਆਸ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬੱਚੇ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਕੋਲ ਆਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਪਿਆਸ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਬੁਝਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਆਸਰੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਲੁੱਟੀ-ਪੁੱਟੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਘਰ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕਮਾਊ ਬੰਦਾ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਮਾਰ ਧਰਿਆ ਸੀ। ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੁਣ ਕਿਸ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਤੁਰਨਾ ਸੀ? ਉਸ ਨੇ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ? ਕੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲੀਂ ਠੰਢ ਪੈ ਗਈ ਹੈ? ਕੀ ਗਰੀਬ ਮਾਰ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਣ ਗਿਆ? ਕੀ ਹੁਣ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਮਿਲ ਗਏ ਹਨ? ਲੋਕ ਇਸ ਵਾਰਦਾਤ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਕਾਕਾ ਸੁੰਨ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਪਰੋਕਤ ਖ਼ਬਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੇਠਾਂ ਕੁਲਬੀਰ ਵੱਲੋਂ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀ ਕਬੂਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਾਕੇ ਦੇ ਬਦਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ। ਇੱਕ ਨਿਹੱਥਾ ਮਜ਼ਲੂਮ ਮਾਰ ਕੇ ਕੁਲਬੀਰਾ ਸਾਹਣ ਬਣਿਆਂ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਮੱਛੀ ਸਾਰੇ ਜਲ ਨੂੰ ਗੰਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਬਦਨਾਮ ਕਰ ਮਾਰੀ ਸੀ।
ਦੁਪਿਹਰ ਨੂੰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਸਵੇਰ ਦਾ ਕੁਝ ਖਾਧਾ ਨਾ ਪੀਤਾ ਸੀ।
-"ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹ ਈ ਲਈ ਹੋਣੀ ਐਂ?"
-"ਹਾਂ ਪੜ੍ਹ ਲਈ।"
-"ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਐਂ ਤਾਂ ਪੀ ਲਵੋ-ਆਪਾਂ ਚੱਲਣੈਂ!"
-"ਕਿੱਥੇ?"
-"ਕੁਲਬੀਰੇ ਕੋਲੇ।"
-"ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਾਂ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਰਾਇ ਕਰ ਲਈਏ? ਨਾਲੇ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਲਵਾਂਗੇ-।"
-"ਨਹੀਂ-ਅਜੇ ਨਹੀਂ।"
-"ਬਾਈ ਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਣ ਤਾਂ ਕਰਵਾ ਦੇਹ-ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਆਂ-ਤੂੰ ਕੰਨ ਮੁੱਢ ਮਾਰ ਛੱਡਦੈਂ-ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਸਾਲੀ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਦਿਨ ਐਂ।"
-"ਅਜੇ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਵੱਲੋਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ-ਜਿੱਦੇਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲ ਗਈ-ਮਿਲਾ ਦਿਆਂਗੇ।"
ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਸਾਹ ਖਿੱਚ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ।
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਪੁਲੀਸ ਦੇ "ਕੈਟ" ਸਨ। ਐੱਸ. ਪੀ. ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਵਿਚ ਘੁੱਸਪੈਠ ਲਈ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਤੋਰਿਆ ਸੀ। ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲਾ ਇਕੱਲੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਹੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਡਿਆਂ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੂਹ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੋਟੀ ਰਕਮ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗਣੀ ਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਵੀ ਪੱਕੀ ਵੱਟ 'ਤੇ ਪਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਠਾਣੇਦਾਰ ਆਪਣੇ ਸਬਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਲੰਬਾ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ
ਦਿਲਜੀਤ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਕ ਦਾ ਵਾਲ਼ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਇਨਾਮੀ ਖ਼ਾੜਕੂ ਫੜਾਉਣ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਇਨਾਮ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਅਤੇ ਠੁੱਕਦਾਰ ਨੌਕਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਲਬੀਰੇ ਵਰਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਥਿੜਕੇ ਖ਼ਾੜਕੂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਬੇਦੋਸਿ਼ਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਖਿ਼ਲਾਫ਼ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਜਿਹੜਾ ਕੁਝ ਪੁਲੀਸ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਕੁਲਬੀਰਾ ਆਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਚਾਹੇ ਕੁਲਬੀਰਾ ਪੁਲੀਸ ਦਾ ਆਦਮੀ, ਕੈਟ ਜਾਂ ਕੋਈ ਟਾਊਟ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਖੋਰਾ ਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕਾਕੇ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੋਈ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਪਈ ਸੀ। ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਕਾਕੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਜੋਰ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਆਖਿਆ ਸੀ:
-"ਚਾਹੇ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਵੀਹ ਬੰਦੇ ਮਾਰ ਦਿਓ-ਥੋਡੇ ਸਿਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਆਊਗੀ-ਪਰ ਇਸ ਮੂਵਮੈਂਟ ਦੇ ਗਲ ਆਰੀ ਫੇਰ ਦਿਓ-ਔਰ ਹਾਂ..! ਕੁਲਬੀਰੇ ਅਰਗੇ ਵਿਗੜੇ ਸਾਹਣ ਨੂੰ ਕੈਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰੋ-!"
-"ਪਰ ਜੀ ਕਿਵੇਂ? ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੁਲਸ ਦੇ ਕੈਟ ਆਂ-ਉਹ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਦੀ ਖੱਲ ਲਾਹ ਦੇਣਗੇ-ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਭਿੰਡਰਾਂ ਆਲੇ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਦਿੱਤੀ ਐ? ਆਪ ਮਰਨੋਂ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਐ ਤੇ ਗੱਦਾਰ ਨੂੰ ਗੱਡੀ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲੱਗੇ ਅੱਖ ਨਹੀਂ ਫ਼ਰਕਦੇ।" ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ।
-"ਹਰ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਐਂ-ਉਹ ਕੋਈ ਰੱਬ ਤਾਂ ਹੈ ਨਹੀਂ-ਆਪਣੇ ਅਰਗੇ ਬੰਦੇ ਐ-ਕਾਕੇ ਵਰਗਿਆਂ ਦੀ ਪੂਛ ਮਰੋੜੀ ਰੱਖੋ ਬਈ ਕੁਲਬੀਰਾ ਬਿਲਕੁਲ ਈ ਗਲਤ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਤੁਰ ਰਿਹੈ-ਤੇ ਉਧਰੋਂ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਡਰ ਪਾ ਦਿਓ ਬਈ ਖ਼ਾੜਕੂ ਤੇਰੇ ਐਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਅਤੀਅੰਤ ਦੁਖੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤੈਨੂੰ ਸੋਧਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਐ-ਬੱਸ ਫਿਰ ਕੀ..? ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਆਪਣਾ ਮਿੱਤਰ-ਜਦੋਂ ਉਹਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਭੱਜਣ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਈ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਆ ਡਿੱਗੂ-ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਕੁਛ ਫਿਰ ਮੈਂ ਆਪੇ ਸਾਂਭ ਲਊਂ-ਤੁਸੀਂ ਆਬਦਾ ਕੰਮ ਕਰੋ-।" ਕਹਿ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੇ ਤੋਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਲਏ ਸਨ।
ਖੇਤੋ-ਖੇਤੀ ਤੁਰਦੇ ਉਹ ਡੱਲੇ ਦੇ ਪੁਲ 'ਤੇ ਆ ਗਏ।
ਬੱਸ ਆਉਣ ਵਿਚ ਅਜੇ ਟਾਈਮ ਸੀ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਢਾਬੇ 'ਤੇ ਚਾਹ ਧਰਾ ਲਈ। ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਦੂਰੋਂ ਪੁਲੀਸ ਨਾਲ ਭਰੀ ਆਉਂਦੀ ਜੀਪ ਦੇਖੀ। ਉਹ ਬੋਚਵੇਂ ਪੈਰੀਂ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ।
-"ਬਾਈ ਤੂੰ ਮੱਲਕ ਦੇਣੇਂ ਅੰਦਰ ਵੜ ਜਾਹ-ਪੁਲਸ ਆਉਂਦੀ ਐ।" ਉਸ ਨੇ ਕਾਕੇ ਦੇ ਕੰਨ 'ਚ ਕਿਹਾ। ਕਾਕਾ ਪਰਦੇ ਨਾਲ ਅੰਦਰ ਵੜ ਗਿਆ।
ਜੀਪ ਲੰਘ ਗਈ। ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲਾ ਅਗਲੀ ਸੀਟ 'ਤੇ ਕੋਹੜ ਕਿਰਲ਼ੇ ਵਾਂਗ ਆਕੜਿਆ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਕੋਈ ਹਾਵ ਭਾਵ ਨਾ ਆਇਆ। ਉਹ ਕੱਚ ਖਾ ਕੇ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਚਲਾਕ ਅਫ਼ਸਰ ਸੀ।
-"ਬਾਈ ਇਹ ਜਿਹੜਾ ਐਧਰ ਗਿਆ ਐ-ਮੁੜੂ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ-ਇਹਨੂੰ ਗੱਡੀ ਨਾ ਚਾੜ੍ਹ ਦੇਈਏ?" ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਚਾਹ ਪੀਂਦਿਆਂ ਕਾਕੇ ਦੀ ਰਾਇ ਪੁੱਛੀ।
-"ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਢੁਕਵਾਂ ਵਕਤ ਹੁੰਦੈ-ਕਾਹਲੀ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ੇਪਣ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਕੀਤਾ ਐਕਸ਼ਨ ਮਾਰੂ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦੈ।" ਕਾਕੇ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਤਨਾ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ।
-"ਭਰੋ ਘੁੱਟ-ਬੱਸ ਆਉਂਦੀ ਐ।"
ਚਾਹ ਦੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ।
ਬੱਸ ਫੜ ਕੇ ਉਹ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਏ। ਕੁਲਬੀਰਾ ਉਥੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਾਹਰ-ਬਾਹਰ ਉਜਾੜ ਜਿਹੇ ਵਿਚ ਪਾਏ ਘਰ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਲਦੀਪ ਹੀ ਸੀ। ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਕਾਕੇ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਕਾਕੇ ਨੇ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਭਲਵਾਨੀ ਗੇੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਨੇ ਨੂੰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਕੋਈ "ਗੁੱਝੀ" ਗੱਲ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਪੱਕੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਛੱਤ ਉਪਰ ਗੇੜਾ ਦੇ ਕੇ ਕਾਕਾ ਹੇਠਾਂ ਆ ਗਿਆ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਦੂਰ ਦਰਵਾਜੇ ਵਿਚ ਹੋ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਗਏ ਸਨ।
-"ਕੀ ਨਾਂ ਐਂ ਬਾਈ ਤੇਰਾ?"
-"ਕੁਲਦੀਪ ਐ ਬਾਈ ਜੀ।"
-"ਕਿਹੜਾ ਪਿੰਡ ਐ?"
-"ਝੰਡੇਆਣਾ।"
-"ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਹੋ ਗਿਆ ਭਰਤੀ ਹੋਏ ਨੂੰ?"
-"ਥੋੜੇ ਦਿਨ ਈ ਹੋਏ ਐ।"
-"ਥੋਡਾ ਹੈਰਕੂਲੈੱਸ ਕਿੱਥੇ ਐ?"
-"ਬਾਈ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਐਂ?"
-"ਹਾਂ...!"
-"ਬਾਈ ਹੁਰੀਂ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਕੰਮ ਗਏ ਹੋਏ ਐ।"
ਕਾਕੇ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕੰਜਰ ਹੁਣ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕੰਗ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰੂਗਾ। ਭਦਰਕਾਰੀ ਦੀ ਆਸ ਉਸ ਤੋਂ ਰੱਖੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।
-"ਦੱਸ ਕੇ ਨਹੀਂ ਗਿਆ?"
-"ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਬਾਈ ਜੀ ਨਵਾਂ ਜਿਆ ਬੰਦਾ ਸਮਝ ਕੇ ਘੱਟ ਵੱਧ ਈ ਦੱਸਦੇ ਐ।"
-"ਮੁੜੂ ਕਦੋਂ ਕੁ?"
-"ਰੱਬ ਜਾਣੇਂ!"
-"ਜਦੋਂ ਆਇਆ ਮੇਰਾ ਸੁਨੇਹਾਂ ਦੇ ਦੇਈਂ ਬਈ ਕਾਕਾ ਆਇਆ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇ।"
-"ਆਖਦੂੰਗਾ ਬਾਈ-ਪਰ ਆਉਣਾ ਨਾ ਆਉਣਾ ਉਹਦਾ ਕੰਮ ਐਂ।"
ਸਾਰੇ ਮੁੜ ਆਏ।
ਮੁੜਦੇ ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਵੱਲ ਬੜੇ ਰਹੱਸਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤੱਕਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ "ਕੈਟ" ਕੁਲਦੀਪ ਨੇ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ।
ਝੱਖੜਵਾਲੇ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੱਡੋ-ਅੱਡੀ ਬੱਸਾਂ ਫੜ ਲਈਆਂ। ਕਾਕਾ ਚੂਹੜਚੱਕ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਉਤਰੇ ਸਨ। ਉਤਰਨ ਸਾਰ ਹੀ ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਹੋਟਲ ਬੁਲਾ ਲਿਆ।
ਸਦਰ ਠਾਣੇ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ ਹੋਟਲ ਹੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਸੀ।
ਸਰਕਾਰੀ ਜਿਪਸੀ ਲੈ ਕੇ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲਾ ਬਿੱਜ ਵਾਂਗ ਆ ਵੱਜਿਆ। ਆਉਣਸਾਰ ਉਸ ਨੇ ਹੋਟਲ ਦਾ ਉਪਰਲਾ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਖੁਲ੍ਹਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਉਪਰ ਜਾ ਚੜ੍ਹਿਆ।
ਦਰਵਾਜਾ ਬੰਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
-"ਹਾਂ ਬਈ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਐ? ਕੋਈ ਪਾਈ ਪੂਰੀ ਕਿ ਨਹੀਂ?" ਉਹ ਰੂਲ ਸਾਹਮਣੇ ਮੇਜ਼ 'ਤੇ ਰੱਖ, ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਡਟ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ।
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਸੌ ਹੱਥ ਰੱਸਾ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਗੰਢ-ਸਾਨੂੰ ਭੇਦ ਕਾਕਾ ਕੋਈ ਦਿੰਦਾ ਨਹੀਂ-ਨਾ ਹੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੈ -ਜੇ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਮੰਨੋਂ-?" ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਗੱਲ ਤੋਰੀ।
-"ਕੀ...?"
-"ਜੇ ਥੋਤੋਂ ਕਾਕਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦੈ, ਮਾਰ ਲਵੋ-ਤੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਹ ਮੌਕਾ ਵੀ ਹੱਥੋਂ ਚਲਿਆ ਜਾਊ-।" ਇੰਦਰਜੀਤ ਕਾਕੇ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਰੱਖੇ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੱਥ ਮਾਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਬੱਸ ਇਹ ਹੀ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਫਿਰ ਮਰਾਸਣ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੁੱਛਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
-"ਤੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਖਿਆਲ ਐ?"
-"ਕੁਲਬੀਰੇ 'ਤੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਈ ਔਖੇ ਐ-ਜੇ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਅੱਧੀ ਘਤਿੱਤ ਹੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ-ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਗੱਡੀ ਚਾੜ੍ਹ ਦੇਣੈਂ-ਜੱਥੇਬੰਦੀ 'ਚੋਂ ਉਹਨੂੰ ਛੇਕ ਦਿੱਤੈ-ਹੁਣ ਉਹ ਅਜ਼ਾਦ ਐ।"
-"ਕੁਲਬੀਰਾ ਚਾਹੇ ਆਪਣਾ ਬੰਦਾ ਨਹੀਂ-ਪਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਮਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ-ਜੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਅਰਗੇ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਯਕੀਨੀ ਐਂ-ਕੁਲਦੀਪ ਨੇ ਕੋਈ ਸੁਰਾਗ ਕੱਢਿਐ?"
-"ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ-ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ਨਾਲ ਆਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਡਰਾਵੇ ਕਿ ਗੁਰਪਾਲ ਤੇ ਕਾਕੇ ਹੋਰੀਂ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਐ।"
-"ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਅਸਲਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਐ?"
-"ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਇਕ ਸੰਤਾਲੀ ਐ ਤੇ ਪੂਰਾ ਪੰਜ ਸੌ ਰੌਂਦ ਐ-ਇੱਕ ਰਿਵਾਲਵਰ ਤੇ ਤਿੰਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਐ।"
-"ਕੋਈ ਰਾਕਟ ਲਾਂਚਰ ਜਾਂ ਗਰਨੇਡ?"
-"ਹੋਰ ਉਹਦੇ ਕੋਲੇ ਕੱਖ ਨਹੀਂ-।"
-"ਉਹਦੇ ਮਾਮੇਂ ਹੋਰੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਐ?"
-"ਕੋਈ ਸਹਿਯੋਗ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੀ-ਉਹ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥੀਂ ਪਿੱਟਦੈ ਬਈ ਤੂੰ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਜਾਹ-ਪਰ ਕਾਕਾ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ।"
-"ਜੇ ਅਸੀਂ ਘੇਰਾ ਪਾਈਏ-ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਦੀ ਏ. ਕੇ. ਸੰਤਾਲੀ ਉਖਾੜ ਸਕਦੇ ਐਂ?"
-"ਉਹ ਤਾਂ ਉਖਾੜ ਦਿਆਂਗੇ ਜੀ-ਪਰ ਸਾਡੇ ਆਲੀਆਂ ਸੰਤਾਲੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਕਰਾਂਗੇ?"
-"ਥੋਨੂੰ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ?"
-"ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਈ।"
-"ਕਿੱਥੋਂ?"
-"ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇੱਕ ਰੈਂਸੀ ਨਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਦੇ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ-ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਉਹਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਤੈ।"
-"ਤੁਸੀਂ ਤਿੰਨੇ ਹਥਿਆਰ ਸਾਡੇ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਖੇੜਨੇ ਐਂ-ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਰਿਵਾਲਵਰ ਵੀ।"
-"ਰਿਵਾਲਵਰ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਉਹ ਡੱਬ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਕੱਢਦਾ-।"
-"ਖ਼ੈਰ! ਰਿਵਾਲਵਰ ਦੀ ਮਾਰ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਹੁੰਦੀ ਐ-ਤੁਸੀਂ ਸੰਤਾਲੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਉਖੇੜ ਧਰਿਓ-ਰੌਂਦ ਪੱਕਾ ਪਤਾ ਐ ਬਈ ਪੰਜ ਸੌ ਈ ਐ?"
-"ਪੱਕਾ ਪਤੈ ਜੀ।"
-"ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿਓ-ਪੱਕੇ ਪੈਰੀਂ ਘੇਰਾ ਪਾਵਾਂਗੇ-ਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ।"
-"ਠੀਕ ਐ ਜੀ।"
-"ਮੈਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੈਂ-ਤੇ ਇਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਪਾ ਦਿਆਂਗੇ ਭੜ੍ਹਾਕੇ!" ਤੇ ਠਾਣੇਦਾਰ ਤੁਰ ਗਿਆ।
ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਦਸ ਕੁ ਵਜੇ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਦਸ ਕੁ ਵਜੇ ਕਾਕੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਕਾਕਾ ਸਿਰ ਸੁੱਟੀ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬੱਸ! ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਹੋਇਆ, ਜਾੜ੍ਹ ਘੁੱਟੀ ਬੈਠਾ ਸੀ।
-"ਹੁਣ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਬਾਈ?" ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਕਾਕੇ ਬਰਾਬਰ ਬੈਠਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਪੱਕ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੇ ਹੋਰ ਕੋਈ 'ਕਾਰਾ' ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
-"ਆਪੇ ਈ ਪੜ੍ਹ ਲੈ!" ਕਾਕੇ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੋਟੀ ਸੁਰਖੀ ਸੀ:
-"ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਕ ਕਾਲਜੀਏਟ ਲੜਕੀ ਅਗਵਾਹ!"
ਇਕ ਲੰਬੀ ਖ਼ਬਰ ਸੀ।
ਖ਼ਬਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਲਬੀਰੇ ਸਮੇਤ ਪੰਜ ਹੋਰ ਖ਼ਾੜਕੂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਘਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਲੜਕੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਖ਼ਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਹਰ ਕਿਸੇ ਬਹਿਕ 'ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਥੀ ਬੈਠੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਦ ਕੁੜੀ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਮਿੰਨਤਾਂ-ਤਰਲੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਜਾ ਕੇ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸਾਲਟਾਂ ਦੇ ਬੱਟ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਬੰਦੂਕ ਦੀ ਨੋਕ 'ਤੇ ਬੀ. ਐੱਡ. ਕਰਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ।
ਖ਼ਬਰ ਛਪਣ ਤੱਕ ਕੁੜੀ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀ।
ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਵਿੱਚੋਂ-ਵਿੱਚੋਂ ਮੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਫਿਰ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।
-"ਕੀ ਸੋਚਿਐ?" ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ।
-"ਮੈਂ ਗੁਰਪਾਲ ਹੁਰਾਂ ਕੋਲ ਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਭੇਜਿਐ-ਉਹ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੰਦੇ ਐ? ਫਿਰ ਦੇਖਾਂਗੇ।"
-"........।"
-"ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਦਿਲ ਕਰਦੈ ਸਾਲੇ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹੇ ਨੂੰ ਈ ਉੜਾ ਦਿਆਂ।"
-"ਦੇਖ ਬਾਈ...!" ਇੰਦਰਜੀਤ ਬੋਲਿਆ।
-"ਕੁਲਬੀਰੇ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਦਿਮਾਗ ਖ਼ਰਾਬ-ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਬਈ ਉਹ ਤੇਰੇ 'ਤੇ ਈ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦੇਵੇ-ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਕੱਖ ਦੇ ਨਹੀਂ-ਜੇ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਤੂੰ ਰਹੀਂ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਆਲਾ ਕੀਰਤਨ ਸੋਹਿਲਾ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਾਂਗੇ।"
-"ਮੈਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਮਾਰੇ ਬਿਨਾ ਸਬਰ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ-।"
-"ਬਾਈ ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਐ ਬਈ ਜੇ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵੇ-ਬਾਕੀ ਸੈਨਾਂ ਡੱਕੇ ਦੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ-ਬੱਸ ਤੂੰ ਪਿੱਛੇ ਰਹੀਂ-ਅਸੀਂ ਸੋਧ ਕੇ ਤੇਰੇ ਮੂਹਰੇ ਲਿਆ ਸੁੱਟਾਂਗੇ।"
-"ਇੰਦਰਜੀਤ...! ਕੁਲਬੀਰਾ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਖ਼ਾੜਕੂ ਨਹੀਂ-ਪੂਰਾ ਟਰੇਂਡ ਗੁਰੀਲਾ ਐ-ਜੇ ਉਹ ਐਹਨਾਂ ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ, ਐਨਾ ਕੰਮ ਲਹਿਰ ਲਈ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮੰਜਿ਼ਲ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੁੰਦੇ-ਪਰ ਹਰਾਮਜ਼ਾਦੇ ਨੇ ਸਾਰੀ ਖੀਰ 'ਚ ਸੁਆਹ ਪਾਅਤੀ-ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਹੋਏ ਸੀ-ਇਹਨੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਹੀ ਨੱਕੋਂ ਬੁੱਲ੍ਹੋਂ ਲੁਹਾ ਮਾਰਿਆ-ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਚਾਹੇ ਛੇਕ ਹੀ ਦਿੱਤਾ-ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਭਾਣੇਂ ਖ਼ਾੜਕੂ ਐ।"
-".........।" ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਚੁੱਪ, ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ।
-"ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੀ ਹੈ-ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਜਰਵਾਣੇਂ ਜਾਂ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਰਾਜ ਦੀ ਈਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ-ਇਹ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤੇ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਭਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇਂ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ-ਗੁਰ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤਾ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕੱਤਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ-ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਸੀਨਾਂ-ਬ-ਸੀਨਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲਿਖਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਰਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ-ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਜੰਗ-ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ-ਸਰਹੰਦ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ-ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ-ਦੁਰਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਪੂਰਿਆ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਵੱਡੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ-ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਡੋਗਰਿਆਂ ਦੀ ਬੁਰਸ਼ਾ-ਗਰਦੀ ਸਦੀਆਂ ਬੀਤ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਹਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਅਤੇ ਜਿ਼ਹਨ ਵਿਚ ਇਉਂ ਉੱਕਰੇ ਪਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ-ਇਹ ਉਸ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਉਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜੰਮਿਆਂ ਪਲਿਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ-ਜਿੱਥੋਂ ਦੇ ਗੱਭਰੂ ਪੁਸ਼ਤ-ਦਰ-ਪੁਸ਼ਤ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਬੀਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਈ-ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰੱਖਦੇ ਹਨ-ਫਿਰ ਉਹ ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ ਕਿਵੇਂ ਭੁਲਾ ਸਕਣਗੇ? ਸਾਡੀ ਮੂਵਮੈਂਟ ਦੀਆਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਚਾਹੇ ਲੋਕ ਕਦਾਚਿੱਤ ਯਾਦ ਨਾ ਰੱਖਣ-ਪਰ ਬੁਰਾਈਆਂ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾ ਸਕਦੇ-ਇਕ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਢਕਣ ਲਈ ਸੌ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ-ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸੋ ਬਈ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਘੋਰ ਖੁਨਾਮੀਆਂ ਦਾ ਖੱਤਾ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਸਦੀ ਪੂਰਾਂਗੇ?" ਉਠ ਕੇ ਕਾਕੇ ਨੇ ਤਖਤੀ 'ਚ ਮੁੱਕੀ ਮਾਰੀ।
-"ਪਤੈ ਬਾਈ..! ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਾਂ ਆਪਣਾ ਇਕ ਸਾਥੀ ਹੀ ਗੁਆਵਾਂਗੇ-ਨਾਲੇ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਆਖਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੁਲਬੀਰਾ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਖ਼ਾੜਕੂ ਨਹੀਂ-।" ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਦਿਲਜੀਤ..! ਭੱਠ ਪਿਆ ਸੋਨਾ ਜਿਹੜਾ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਵੇ-ਉਹ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਖ਼ਾੜਕੂ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ-ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਵੱਲੋਂ ਛੇਕਿਆ ਗੱਦਾਰ ਹੈ।"
-"ਪਰ ਬਾਈ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਤਾਂ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਆਉਣੀ।"
-"ਕੁੜੀ ਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਠੰਢ ਪਊ-ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਮਰਦੈ-ਉਦੋਂ ਕੋਈ ਜਾਗੀਰ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਜਾਂਦਾ-ਪਰ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਂਅਵੀਂ ਹੋ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।"
-"ਪਰ ਆਪਾਂ ਉਹਨੂੰ ਸਮਝਾ ਬੁਝਾ ਕੇ ਦੇਖ ਲਈਏ-ਕੀ ਐ ਸਿੱਧੀ ਲਾਈਨ 'ਤੇ ਆ ਜਾਵੇ?" ਇਦਰਜੀਤ ਬੋਲਿਆ।
-"ਘਰ ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਜਦੋਂ ਹਲ਼ਕ ਜਾਂਦੈ ਤਾਂ ਘਰ ਦੇ ਉਹਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਮਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਐ-ਨਾਲੇ ਤਿੱਪ-ਤਿੱਪ ਦੁੱਧ ਪਿਆ ਕੇ ਪਾਲਿਆ ਹੁੰਦੈ-ਕਿਉਂ ਮਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਐ? ਬਈ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਘਾਣ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇ-ਇਹੀ ਹਾਲ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦਾ ਹੋਇਆ ਵਿਐ-ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਲਹਿਰ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰੀ ਜਾਂਦੈ-ਰਿਹਾਅ ਹੋਏ ਹਾਥੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸਿਰਫ਼ ਗੋਲੀ ਹੁੰਦੈ।"
ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਹੋਣ ਤੱਕ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀ ਗਏ।
ਟਿੱਕੀ ਛੁਪਦੀ ਨਾਲ ਹੀ ਰੈਂਸੀ ਆ ਗਿਆ।
ਉਸ ਨੇ ਆਉਣਸਾਰ ਹੀ ਜੁੱਤੀ ਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।
-"ਯਾਰ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਦੇ ਮੇਰੇ ਭੌਰੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ-ਬੜਾ ਤੰਗ ਕਰਦੀਐਂ-ਤੁਰਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।"
-"ਰੈਂਸੀ ਤੇਰਾ ਲਹਿਰ 'ਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਐਂ-ਧਰਮ ਨਾਲ ਦਿਲ ਕਰਦੈ ਤੇਰਾ ਮੂੰਹ ਚੁੰਮ ਲਵਾਂ।" ਕਾਕੇ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਬਾਈ ਕਾਕਿਆ! ਜਦੋਂ ਲਹਿਰ 'ਚ ਪਏ ਸੀ-ਆਪਾਂ ਕਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੇ ਲੈਣ ਲਈ ਪਏ ਸੀ? ਤੂੰ ਤੇ ਬਾਈ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰੀਂ ਮੇਰੀ ਕਦਰ ਕਰਦੇ ਓ ਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਲੋਂ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ।"
-"ਰੈਂਸੀ ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਵਾਲ ਵਾਲ ਤੇਰਾ ਰਿਣੀ ਐਂ।"
-"ਬਾਈ ਕਾਕਿਆ! ਮੈਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਂ-ਸਿਰਫ਼ ਤੇਰੀ ਤੇ ਬਾਈ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਬਦੌਲਤ ਹਾਂ-ਨਹੀਂ ਮੋਹੁ ਸੇ ਗਰੀਬ ਕਰੋਰੁ ਪਰਹੇ।"
-"ਆਹ ਕੁਲਬੀਰੇ ਗੰਦ ਆਲਾ ਕੇਸ ਨਿਪਟ ਲਈਏ-ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਥਾਪ ਹੀ ਦੇਣੈਂ।"
-"ਬਾਈ ਮੈਂ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟੀ ਕੀ ਕਰਨੀ ਐਂ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੂੰ ਬਿਲੇ ਲਾਉਣੈਂ-ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ੋ-ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਬੁੱਚੜ ਨੂੰ ਨਰਕੀਂ ਤੋਰ ਕੇ ਸੰਤ ਬਣ ਜਾਣੈਂ-ਜੇ ਬਚ ਗਿਆ ਤਾਂ।"
ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੋਰੀਂ ਫ਼ੋਕੇ ਹੱਸ ਰਹੇ ਸਨ।
-"ਕੁਲਬੀਰੇ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤਾ ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਿ ਕਰਤੀਆਂ ਉਹ ਹੀ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰ ਗੱਲਾਂ?" ਕਾਕੇ ਨੇ ਅਸਲ ਗੱਲ ਵੱਲ ਰੁੱਖ ਕੀਤਾ।
-"ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਬਾਈ ਇੱਕੋ ਗੱਲ ਈ ਆਖਤੀ ਬਈ ਜਿੱਥੇ ਮਿਲਦੈ-ਫਰਲ੍ਹੇ ਉੜਾ ਦਿਓ-ਪਾਅਧਾ ਨਾ ਪੁੱਛੋ!"
ਕਾਕੇ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ।
-"ਲਓ..! ਅੱਜ ਈ ਲਓ ਫੇਰ..!"
ਕਾਕਾ ਛਾਲ਼ ਮਾਰ ਕੇ ਉਠਿਆ।
ਰਾਤ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਚਾਰਾਂ ਨੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਅੰਦਰੋਂ ਕੋਈ ਅਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਮੱਧਮ ਜਿਹੀ ਬੱਤੀ ਜਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੈਠਕ ਦੀ ਬਾਰੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਕਾਕੇ ਨੇ ਬਿੜਕ ਲਈ। ਅੰਦਰੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਾਸਾ ਲੈਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਈ। ਕਾਕਾ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਧ ਉਪਰੋਂ ਦੀ ਅੰਦਰ ਉਤਰਨ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਕੰਧ ਨਾਲ ਪਏ ਹਲ਼ 'ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖ ਕੇ ਅੰਦਰ ਖੁਰਲੀ 'ਚ ਛਾਲ਼ਾਂ ਮਾਰ ਗਏ। ਕਾਕਾ ਬਿੱਲੀ ਵਾਂਗ ਸ਼ਹਿ-ਸ਼ਹਿ ਕੇ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਮਗਰੇ ਹੀ ਰੈਂਸੀ ਲਟਕਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਵਿੱਥ ਪਾਈ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਬਾਲ ਕੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਨੂੰ ਠੁੱਡ ਮਾਰਿਆ ਤਾਂ ਕੁਲਦੀਪ ਭੜ੍ਹੱਕ ਕੇ ਉਠਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਕੁੜੀ ਪਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਦੇ ਨੱਕ 'ਤੇ ਅੱਡੀ ਮਾਰੀ। ਕੁਲਦੀਪ ਮੰਜੇ ਤੋਂ ਡਿੱਗਿਆ ਤਾਂ ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਅਸਾਲਟ ਦੇ ਬੱਟਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਹੀ ਮੂੰਹ ਭੰਨਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਸਾਥੀ "ਕੈਟ" ਦਾ ਹਾਲ ਦੇਖ ਦੇਖ ਅੰਦਰੋਂ ਕੰਬੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੁਲਦੀਪ ਮੱਦਦ ਲਈ ਨਾ ਆਖ ਦੇਵੇ! ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।
ਰੈਂਸੀ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੂੰਜੇ ਲਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਸੀ ਕਿ ਕੁਲਦੀਪ ਗੋਲੀ ਨਾ ਚਲਾ ਦੇਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈ ਕੇ ਦੂਰ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਾਕਾ ਕੁੜੀ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।
-"ਭੈਣ ਜੀ..! ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਕਾਕਾ ਐ-ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਕਾ-ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਇਹ ਕੁੱਤੇ ਅਗਵਾਹ ਕਰਕੇ ਲਿਆਏ ਐ?"
-"ਹਾਂ ਵੀਰ ਜੀ..।" ਕੁੜੀ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰੇ ਬੋਲ ਲਕੀਰ ਪਾ ਗਏ। ਉਹ ਧਰਾਲੀਂ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਕੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ।
-"ਭੈਣੇਂ! ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਖੇਹ ਖਰਾਬੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ?"
-".......!" ਕੁੜੀ ਨੇ ਮੂੰਹ 'ਚ ਚੁੰਨੀ ਲੈ ਕੇ ਹੁਬਕੀਂ-ਹੁਬਕੀਂ ਰੋਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕੁਛ ਦੱਸਦੀ ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਦੱਸਦੀ? ਕੀ ਦੱਸਦੀ? ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਪਾਗਲ ਹੋਏ ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਦੇ ਚੁਪੇੜ ਕੱਢ ਮਾਰੀ।
-"ਕਿੱਥੇ ਐ ਉਏ ਥੋਡਾ ਸੂਰਮਾਂ?"
-"ਬਾਈ ਜੀ ਮੈਂ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਬਈ ਮੈਨੂੰ ਕੁਛ ਦੱਸ ਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ।"
-"ਭੈਣੇਂ..! ਤੂੰ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਤੇ ਬਾਹਰ ਚੱਲ...!"
ਕੁੜੀ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਈ।
ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰਿਵਾਲਵਰ ਫਿਰ ਡੱਬ ਵਿਚ ਦੇ ਲਿਆ।
ਭਰਾੜ੍ਹ ਹੋਏ ਕੁਲਦੀਪ ਦੀ ਖੂੰਜੇ ਹੀ ਢੋਅ ਲੱਗ ਗਈ। ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਠੱਗੇ ਜਿਹੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇਂ ਹੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਉੜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
-"ਆ ਭੈਣੇਂ ਚੱਲੀਏ!" ਕਾਕੇ ਨੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਤੋਰ ਲਿਆ। ਬੱਤੀਆਂ ਪਹਿਲੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕੁੜੀ ਕਾਕੇ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਤੁਰ ਪਈ।
ਪਹੁ ਫ਼ਟਦੀ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਕਾਕੇ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇਂ 'ਤੇ ਚੂਹੜਚੱਕ ਆ ਗਏ। ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕਾਕੇ ਨੇ ਗਗਨਦੀਪ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
-"ਲੈ ਦੀਪ ਅੱਜ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਭੈਣ ਐਂ-ਇਹਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹ ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਪਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਕਰਕੇ ਨੁਹਾ।"
ਗਗਨਦੀਪ ਕੁੜੀ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਕੇ ਚੁਬਾਰਿਓਂ ਹੇਠਾਂ ਲੈ ਗਈ। ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਗੈਸ ਬਾਲ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਚਾਹ ਧਰ ਦਿੱਤੀ।
-"ਕੀ ਨਾਂ ਐਂ ਭੈਣੇਂ ਤੇਰਾ?"
-"ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਭੈਣ ਜੀ ਰਾਜਵੰਤ ਐ-ਵੈਸੇ ਘਰ ਦੇ ਮੈਨੂੰ ਡਾਲੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਐ-ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਂ?"
-"ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਗਗਨਦੀਪ ਐ-ਮੇਰੇ ਹਸਬੈਂਡ ਮੈਨੂੰ ਦੀਪ ਈ ਆਖਦੇ ਐ।"
-"ਵੈਸੇ ਤੁਸੀਂ ਹੈ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੀਪ।"
ਗਗਨਦੀਪ ਸ਼ਰਮਾ ਗਈ।
-"ਕਿਹੜੀ ਕਲਾਸ 'ਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋ?"
-"ਮੈਂ ਬੀ. ਐੱਡ. ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ।"
-"ਕਿਹੜੇ ਕਾਲਜ 'ਚ?"
-"ਲੋਪੋ ਕਾਲਜ 'ਚ।"
-"ਕਿਹੜਾ ਪਿੰਡ ਐ?"
-"ਦੌਧਰ-ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ?"
-"ਬੁੱਟਰ-।"
-"ਫਿਰ ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਹੀ ਨਿਕਲੀਆਂ।"
ਉਹ ਹੱਸ ਪਈਆਂ।
-"ਕਾਕਾ ਵੀਰ ਜੀ ਤੁਹਾਡੇ ਹਸਬੈਂਡ ਨੇ?"
-"ਹਾਂ।"
-"ਬੜੇ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹੋ ਤੁਸੀਂ-ਐਹੋ ਜਿਹਾ ਹਸਬੈਂਡ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿਨੇ ਦੀਵਾ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਭਾਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।"
-"ਤੁਸੀਂ ਬੇਫਿ਼ਕਰ ਰਹੋ-ਤੁਹਾਨੂੰ ਐਦੂੰ ਵੀ ਚੜ੍ਹਦਾ ਚੰਦ ਹਸਬੈਂਡ ਲੱਭ ਕੇ ਦਿਆਂਗੀ।" ਗਗਨਦੀਪ ਨੇ ਰੈਂਸੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਡਾਲੀ ਸੁਣ ਕੇ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
-"ਦੀਪ ਭੈਣ ਜੀ-ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਅਰਮਾਨ ਈ ਹਾਉਕਾ ਭਰ ਕੇ ਝੱਖੜ 'ਚ ਰੁਲ ਗਏ-ਮੈਂ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੋਣ ਜੋਗੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਈ ਦੀਪ ਭੈਣ ਜੀ।" ਡਾਲੀ ਦੇ ਕੇਸੂਆਂ ਵਰਗੇ ਪਪੀਸੀਆਂ ਬੁੱਲ੍ਹ ਕੰਬੇ ਅਤੇ ਮਿਰਗ ਨੈਣ ਕਟੋਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਭਰ ਆਏ। ਦੀਪ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ।
-"ਜਿਤਨੀ ਦੇਰ ਔਰਤ ਖੁਦ ਆਪ ਲਛਮਣ ਰੇਖਾ ਪਾਰ ਨਾ ਕਰੇ-ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦੀ ਐ-ਮੈਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਿਲ ਢਾਹੂ ਗੱਲਾਂ ਇੱਕ ਬੀ. ਐੱਡ. ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਕਹਿਣ ਦੀ ਆਸ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦੀ।"
ਦੀਪ ਦੀ ਭੂਆ ਆ ਗਈ।
ਸਵੇਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
-"ਭੂਆ ਜੀ ਇਹ ਡਾਲੀ ਐ-ਕੁਲਬੀਰੇ ਹੋਰੀਂ ਇਹਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਸੀ ਤੇ ਰਾਤ ਆਪਣੇਂ ਵਾਲੇ ਇਹਨੂੰ ਛੁਡਾ ਲਿਆਏ।"
-"ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਭਾਈ-ਜੀ ਆਈ ਦੇ! ਪਰ ਕੁਲਬੀਰਾ ਟੁੱਟੜਾ ਇਹਨੂੰ ਕਾਹਤੋਂ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ?"
-"ਬੱਸ ਭੂਆ ਜੀ ਦਿਮਾਗ ਖਰਾਬ!"
-"ਆ ਲੈਣ ਦੇ ਐਧਰ-ਮੈਂ ਮਾਰੂੰ ਲਿਵਤਰੇ ਪੰਜਾਹ ਸਿਰ 'ਚ-ਔਤਾਂ ਦੇ ਜਾਣੇਂ ਦੇ।" ਭੂਆ ਨਲਕੇ 'ਤੇ ਮੂੰਹ ਧੋਣ ਚਲੀ ਗਈ।
-"ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਭੂਆ ਜੀ...?"
-"ਹਾਂ ਇਹ ਮੇਰੇ ਭੂਆ ਜੀ ਨੇ ਤੇ ਮੇਰੇ ਹਸਬੈਂਡ ਦੇ ਮਾਮੀ ਜੀ-ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਅੱਖੜ ਐ-ਜੇ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁਝ ਆਖ ਦੇਣ ਤਾਂ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ।" ਦੀਪ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ।
-"ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪਾਸਿਓਂ ਬੇਫਿ਼ਕਰ ਰਹੋ! ਮੇਰੇ ਭੂਆ ਜੀ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ-ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਅੱਗਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ।"
ਭੂਆ ਮੂੰਹ-ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਆ ਗਈ।
-"ਕੁੜੀਓ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹ ਚੂਹ ਪੀਤੀ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਘੰਟੇ ਦੀਆਂ ਜੱਭ-ਜੱਭ ਕਰੀ ਜਾਨੀਐਂ? ਲਿਆਓ ਘੁੱਟ ਚਾਹ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦਿਓ-ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਹੱਡ ਜੇ ਜੁੜੇ ਪਏ ਐ-ਰਾਤ ਇੱਕ ਤੇਰੇ ਫੁੱਫੜ ਨੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸੌਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।"
ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਲੱਜ ਦੀ ਲਾਲੀ ਆ ਗਈ।
-"ਨੀ ਉਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਕੇ ਮੂੰਹ ਝਾਂਵੇਂ ਅਰਗਾ ਕਰ ਲਿਆ-।" ਭੂਆ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਪੜ੍ਹ ਗਈ ਸੀ।
-"ਉਹ ਤਾਂ ਦੇਹ ਘੁਰਾੜੇ ਤੇ ਘੁਰਾੜਾ..! ਦੇਹ ਘੁਰਾੜੇ ਤੇ ਘੁਰਾੜਾ..! ਕਦੇ ਬੋਤੇ ਮਾਂਗੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਟੁੱਚ-ਟੁੱਚ ਜੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਰੇ-ਤੇ ਕਦੇ ਓਸ ਗੱਲ ਦੇ ਆਖਣ ਮਾਂਗੂੰ ਭੈਣੇਂ ਦੰਦ ਜੇ ਕਿਰਚਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਰੇ-ਤੇ ਕਦੇ ਗਧੇ ਮਾਂਗੂੰ ਫਰਾਟੇ ਜੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਰੇ-ਮੈਂ ਪਾਵੇ ਨਾਲ ਬਥੇਰ੍ਹੇ ਡੰਡੇ ਖੜਕਾਏ-ਪਰ ਕਾਹਨੂੰ ਸੁਣਦੈ..? ਕਦੇ ਚੂੰ-ਚੂੰ ਜੀ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਰੇ।"
ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਦਸ ਕੁ ਵਜੇ ਕਾਕੇ ਹੁਰੀਂ ਉਠੇ।
ਗਗਨਦੀਪ ਅਤੇ ਡਾਲੀ ਨਹਾ ਧੋ ਕੇ ਸਾਗ ਛਿੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਕਾਕੇ ਨੇ ਚੁਬਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਚਾਹ ਲਈ ਆਖਿਆ ਤਾਂ ਡਾਲੀ ਉਠੀ।
-"ਅੱਜ ਕਾਕੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਚਾਹ ਮੈਂ ਆਪਦੇ ਹੱਥੀਂ ਬਣਾ ਕੇ ਪਿਆਊਂਗੀ।" ਡਾਲੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਹੋਣ ਆਲੇ ਖਸਮ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਧਰ ਲਈਂ।" ਦੀਪ ਨੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਡਾਲੀ ਉਸ ਵੱਲ ਮੁੜ ਕੇ ਝਾਕੀ।
-"ਨੀ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਮਲ ਜਿਆ ਮਾਰੀ ਜਾਨੀਐਂ? ਰੋਟੀ ਦਾ ਢਾਣਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ?" ਭੂਆ ਨੇ ਆ ਕੇ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਦੀਪ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਸਾਗ ਕੁਤਰਨ ਲੱਗ ਪਈ।
ਡਾਲੀ ਚਾਹ ਧਰ ਕੇ ਆ ਗਈ।
-"ਭੂਆ ਜੀ ਐਥੇ ਬੈਠੋ-ਥੋਤੋਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਪੁੱਛਣੀਂ ਐਂ।" ਦੀਪ ਨੇ ਕਿਹਾ।
-"ਨੀ ਕੋਈ ਚੱਜ ਦੀ ਪੁੱਛੀਂ-ਕਮਲ ਨਾ ਮਾਰੀਂ ਬੁਦਰੀਏ-ਮੈਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਬੂਥੇ ਭੰਨੂੰ!" ਭੂਆ ਹੱਸਦੀ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ।
ਉਸ ਦੇ ਭਾਰੇ ਗੱਦਰ ਸਰੀਰ ਨੇ ਮੰਜੇ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਹਿਲਾ ਧਰੀਆਂ।
-"ਕੁੜੀਏ ਤੂੰ ਕਿਮੇਂ ਬੋਡਾ ਜਿਆ ਮੂੰਹ ਕਰੀ ਖੜ੍ਹੀਂ ਐਂ? ਬਹਿਜਾ..!" ਭੂਆ ਨੇ ਡਾਲੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ।
-"ਮੈਂ ਭੂਆ ਜੀ ਚਾਹ ਕਰਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਐਂ-ਕਿਤੇ ਉਬਲ਼ ਨਾ ਜਾਵੇ।"
-"ਲਿਆ ਕੁੜ੍ਹੇ ਚਾਹ ਲਿਆ-ਫੇਰ ਸੁਣੂੰਗੀ ਥੋਡੀ ਗੱਲ-ਕੁੜ੍ਹੇ ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਗੋਡਿਆਂ 'ਚ ਚੀਸਾਂ ਪਈ ਜਾਂਦੀਐਂ।"
ਡਾਲੀ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਈ।
ਭੂਆ ਨੇ ਚਾਹ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਫੜ ਲਿਆ।
-"ਮਾਮੀਂ ਜੀ ਚਾਹ ਬਣੀਂ ਨਹੀਂ ਅਜੇ?" ਉਪਰੋਂ ਕਾਕੇ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਈ।
-"ਵੇ ਆਉਂਦੀ ਐ! ਐਡੀ ਛੇਤੀ ਨ੍ਹੇਰੀ ਆਉਂਦੀ ਐ ਕੁੱਤੇ ਦਿਆ ਵੱਢਿਆ?"
ਉਪਰੋਂ ਹੱਸਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਈ।
-"ਜਾਹ ਕੁੜ੍ਹੇ ਕੁੜੀਏ-ਫੜਾ ਕੇ ਆ ਚਾਹ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ-ਕਿਵੇਂ ਅੱਗ ਮਚਾਈ ਐ।"
ਗਗਨਦੀਪ ਚਾਹ ਫੜਾ ਆਈ।
-"ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਹੁਣੇਂ ਲਾਹ ਲਓ-ਬਾਧੂ ਫੇਰ ਕੁੱਤੀ ਚੀਕਾ ਪਾਈ ਫਿਰੂ।"
-"ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਪੁੱਛਣੀਂ ਐਂ।"
-"ਲੈ..! ਮੈਂ ਤਾਂ ਭੁੱਲ ਈ ਗਈ ਸੀ-ਚੇਤਾ ਬਾਹਲਾ ਮਾੜਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦੈ ਡੁੱਬੜਾ-ਹਾਂ ਪੁੱਛ!"
-"ਬੈਠ ਡਾਲੀ ਐਥੇ।"
ਡਾਲੀ ਬੈਠ ਗਈ।
-"ਭੂਆ ਜੀ ਰੈਂਸੀ ਤੇ ਡਾਲੀ ਦੀ ਜੋੜੀ ਕਿਵੇਂ ਰਹੂ?" ਕਹਿ ਕੇ ਦੀਪ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਭੂਆ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਗੱਡ ਦਿੱਤੀਆਂ।
-"ਨੀ ਉਹ ਤਾਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਹਰਲ੍ਹ-ਹਰਲ੍ਹ ਕਰਦਾ ਫਿਰਦੈ-ਇਹਦੇ ਕੋਲੇ ਕਦੋਂ ਰਹੂ?"
-"ਭੂਆ ਜੀ ਜਦੋਂ ਸੰਗਲ ਗਲ ਪੈ ਗਿਆ ਆਪੇ ਟਿਕ ਕੇ ਖੜ੍ਹਜੂ।"
-"ਨੀ ਰੰਡੀਆਂ ਤਾਂ ਰੰਡ ਕੱਟ ਲੈਣ-ਪਰ ਉਂਗਲਾਂ ਆਲੇ ਨਹੀਂ ਕੱਟਣ ਦਿੰਦੇ-ਉਹ ਤਾਂ ਟਿਕ ਕੇ ਖੜ੍ਹਜੂ-ਪਰ ਐਨ੍ਹਾਂ ਜਮਦੂਤਾਂ ਨੇ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਨ ਦੇਣਾ-ਗਿੱਟੇ ਸੋਟੀ ਲਾਈ ਰੱਖਣਗੇ।" ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਪੌੜੀਆਂ ਉਤਰਦਾ ਦੇਖ ਭੂਆ ਨੇ ਉਸ ਵੱਲ ਹੱਥ ਕੱਢ ਕੇ ਕਿਹਾ।
-"ਮਾਮੀਂ ਜੀ ਕੀਹਦੇ 'ਤੇ ਸੂਈ ਧਰੀ ਐ?"
-"ਤੇਰੇ 'ਤੇ...!"
-"ਉਹ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਲੱਖਣ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ-ਬਈ ਮਾਮੀਂ ਦਾ ਘੋਰੜੂ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਈ ਵੱਜਦਾ ਹੋਊ।"
-"ਦੀਪ..! ਭੈਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਰੋਟੀ ਰੂਟੀ ਖੁਆ ਕੇ-ਇੰਦਰਜੀਤ ਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਇਹਨੂੰ ਇਹਦੇ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਆਉਣਗੇ।"
-"ਵੀਰ ਜੀ ਮੇਰਾ ਨਾਂ ਡਾਲੀ ਐ-ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਡਾਲੀ ਈ ਆਖਿਆ ਕਰੋ।"
-"ਗੱਲ ਸੁਣੋਂ! ਰੈਂਸੀ ਤੇ ਡਾਲੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਵੇਂ ਰਹੂ?"
-"ਦੀਪ! ਤੂੰ ਕਦੇ ਕਦੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਆਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਨੀਂ ਐਂ-ਸੋਚ ਤਾਂ ਲੈ ਰੈਂਸੀ ਇਨਾਮੀ ਮਿਲੀਟੈਂਟ ਐ-ਪੁਲੀਸ ਉਹਦੇ ਮਗਰ ਨਸੂੜ੍ਹੇ ਦੀ ਗਿੜ੍ਹਕ ਵਾਂਗੂੰ ਲੱਗੀ ਐ-ਅਗਲਾ ਐਕਸ਼ਨ ਉਹਨੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ 'ਚ ਕਰ ਦੇਣੈਂ-ਉਥੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਜਿਉਂਦਾ ਮੁੜੇ ਨਾ ਮੁੜੇ-ਤੂੰ ਇੱਕ ਜੁਆਨ ਕੁੜੀ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਤਬਾਹ ਕਰਨ 'ਤੇ ਤੁਲੀ ਹੋਈ ਐਂ?" ਕਾਕਾ ਗਗਨਦੀਪ ਦੀ ਸੋਚ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਸੀ।
ਦੀਪ ਦਬਕ ਗਈ। ਗੱਲ ਸੱਚੀ ਹੀ ਸੀ।
-"ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਲੀ ਨੂੰ ਇਹਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਣਾ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਐਂ-ਬਾਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ-ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਪਾਸਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।" ਕਾਕੇ ਨੇ ਦੀਪ ਦਾ ੳੁੱਤਰਿਆ ਮੂੰਹ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਹਾ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਦੀਪ ਦਾ ਉਦਾਸ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਸੀ।
-"ਤੂੰ ਡਾਲੀ ਦਾ ਅਤਾ ਪਤਾ ਨੋਟ ਕਰ ਲੈ-ਕਦੇ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਤੈਨੂੰ ਇਹਦੇ ਪਿੰਡ ਉਤਾਰ ਦਿਆਂਗੇ-ਫੇਰ ਤੂੰ ਇਹਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਲਵੀਂ।"
-"ਵੀਰ ਜੀ! ਤੁਸੀਂ ਇਤਨਾ ਕਸ਼ਟ ਨਾ ਕਰੋ-ਮੈਂ ਬਾਪੂ ਜੀ ਤੇ ਬੇਜੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੀਪ ਕੋਲ ਆਪੇ ਆ ਜਾਵਾਂਗੀ।"
ਰੈਂਸੀ ਪੌੜੀਆਂ ਉਤਰਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਉਰ੍ਹੇ ਆ ਵੇ ਧੱਕ-ਮਕੌੜਿਆ! ਤੇਰੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲਦੀ ਐ!" ਮਾਮੀ ਬੋਲੀ।
ਰੈਂਸੀ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਡਾਲੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਤੱਕਿਆ।
-"ਮੇਰੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ?" ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਸੀ।
-"ਆਹੋ-ਤੇਰੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਗੱਲ!"
-"ਕਾਹਨੂੰ ਅਗਲੀ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੰਡੀ ਕਰਦੇ ਓਂ?"
-"ਲਹਿ ਜਾਣੇਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਭਰਿੰਡ ਖਾਂਦੇ ਐ-ਸਿੱਧੇ ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੇ ਈ ਨਹੀਂ।"
-"ਮਾਮੀ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਗੱਲ ਈ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕਰਦੇ ਓਂ-ਥੋਨੂੰ ਜਵਾਬ ਹੋਰ ਕੀ ਦੇਈਏ? ਅਸੀਂ ਆਥਣ ਸਵੇਰ ਗੋਲੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਤੁਰੇ ਫਿਰਦੇ ਐਂ-ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਲੱਡੂ ਖੁਆਉਣ ਆਲੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇਂ ਓਂ-ਆਪਣਾ ਸੰਨ੍ਹ ਕਿੱਥੇ ਰਲੂ?"
-"ਖਾਓ ਖਸਮਾਂ ਨੂੰ-ਮੈਂ ਚੱਲੀ..!" ਉਹ ਉਠ ਕੇ ਤੁਰ ਗਈ। ਮੰਜੇ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਦੁਹਾਈ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਕਾਕਾ ਦੀਪ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਿਆ।
-"ਦੇਖ ਦੀਪ! ਟਾਈਮ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਐ-ਇਸ ਲਈ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਸਬਰ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਪੈਣੈਂ-ਮੈਂ ਰੈਂਸੀ ਤੇ ਡਾਲੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ ਐਂ-ਪਰ ਸਾਡੀ ਸੈਚੂਏਸ਼ਨ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰੋ-ਇਹ ਕੋਈ ਖੇਡ ਨਹੀਂ-ਡਾਲੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਦਾ ਸੁਆਲ ਐ।"
-"ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ-ਮੈਂ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜੀ।"
-"ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ! ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੈਂ ਦੀਪ-ਅਗਰ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇਸ ਭਵਸਾਗਰ 'ਚੋਂ ਰੈਂਸੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਕੱਢ ਲਿਆ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਡਾਲੀ ਦੇ ਬਾਪੂ ਤੇ ਬੀਜੀ ਤੋਂ ਆਪਾਂ ਖੁਦ ਮੰਗਣ ਚੱਲਾਂਗੇ-ਇਹ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਬਚਨ ਐਂ।"
ਗਗਨਦੀਪ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਗਈ।
ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਨਾਲ ਡਾਲੀ ਤੁਰ ਗਈ। ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਰੈਂਸੀ ਵੀ ਚਲਿਆ ਗਿਆ।
ਡਾਲੀ ਨੂੰ ਦੌਧਰ ਛੱਡ ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਲੋਪੋ ਤੋਂ ਬੱਸ ਫੜ ਲਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਪੁੱਜ ਗਏ। ਸ਼ਹਿਰ ਪਹੁੰਚਣ ਸਾਰ ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ।
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਜਲਦੀ ਪਹੁੰਚੋ-ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਿਆ..!" ਇੰਦਰਜੀਤ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਥਿੜਕ ਰਹੀ ਸੀ।
-"ਮੂਤੀ ਕਿਉਂ ਜਾਨੈਂ..! ਕੁਛ ਬਕ ਨਾ ਦੇਈਂ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ 'ਤੇ-ਮੈਂ ਹੁਣੇਂ ਈ ਆਇਆ-ਤੁਸੀਂ ਹੋਟਲ ਪਹੁੰਚੋ!" ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲਾ ਕਾਫ਼ੀ ਖਿਝਿਆ ਲੱਗਦਾ ਸੀ।
ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕੌਡੀਆਂ ਆਲੇ ਦੀ ਜਿਪਸੀ ਹੋਟਲ ਮੂਹਰੇ ਆ ਰੁਕੀ। ਬਰੇਕਾਂ ਨਾਲ ਰੁਕਦੀ ਜਿਪਸੀ ਦੇ ਟਾਇਰ ਚੀਕੇ ਸਨ।
ਉਹ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿਚ ਵੜ ਗਿਆ। ਸਾਹਮਣੇਂ ਇੰਦਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਿਲਜੀਤ ਕੁਰਸੀਆਂ 'ਤੇ ਮੱਖੀਆਂ ਵਾਂਗ ਚੁੱਪ ਬੈਠੇ ਸਨ।
-"ਕੀ ਗੱਲ ਐ...? ਪੈਂਟਾਂ 'ਚ ਈ ਹੱਗਣ ਡਹਿ ਪਏ..?"
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਕਾਕੇ ਨੇ ਰਾਤ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਰਤਾ!"
-"ਹੈਂ...! ਕਾਹਤੋਂ...?" ਠਾਣੇਦਾਰ ਦੀਆਂ ਬਿੱਛੂ ਦੀ ਪੂਛ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁੱਛਾਂ ਤਣਾਅ ਖਾ ਗਈਆਂ।
-"ਕੁਲਬੀਰਾ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਚੱਕ ਲਿਆਇਆ ਸੀ-।"
-"ਉਹ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪਤੈ।"
-"ਗੁਰਪਾਲ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੁਲਬੀਰਾ ਸੋਧ ਦਿਓ-ਕੁਲਬੀਰਾ ਤਾਂ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲਾ ਕੁਲਦੀਪ ਅੜਿੱਕੇ ਆ ਗਿਆ-।"
-"ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਬਈ ਕੁਲਦੀਪ ਆਪਣਾ ਕੈਟ ਸੀ?" ਠਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲੋਂ ਕਰੰਡ ਹੋਣ ਦਾ ਜਿ਼ਆਦਾ ਫਿ਼ਕਰ ਸੀ।
-"ਇਸ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫਿ਼ਲਹਾਲ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ-ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਸਾਡੀ ਇੱਕ ਬੇਨਤੀ ਐ ਬਈ ਕਾਕੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਗੱਡੀ ਚਾਹੜੋ! ਜੇ ਉਹ ਗੱਡੀ ਨਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਕੁਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਧੁਰ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿਊ-।"
-"........।"
-"ਇਕ ਗੱਲ ਸਰਦਾਰ ਹੋਰ ਐ-ਤੁਸੀਂ ਕਾਕੇ ਆਲਾ ਕੰਮ ਕਰੋ-ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਰੈਂਸੀ ਫੜਾ ਦਿਆਂਗੇ-ਉਹਨੂੰ ਸਾਰੇ ਅੱਡਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਪਤੈ-ਜੇ ਕੁਲਬੀਰਾ ਆਪਣੇਂ ਫਰਾਂ ਹੇਠ ਨਾ ਵੀ ਆਇਆ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ-ਨਾਲੇ ਕੁਲਬੀਰੇ ਦੇ ਪੱਕੇ ਅੱਡੇ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਪਤੈ-ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਕੰਨੋਂ ਜਾ ਫੜੀਏ।" ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਦੂਹਰ ਲਾ ਦਿੱਤੀ।
-"ਅੱਜ ਕਾਕਾ ਚੂਹੜਚੱਕ ਈ ਹੋਊ?"
-"ਅੱਜ ਜੀ ਉਹ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ-ਤੁਸੀਂ ਦਿਨ ਛਿਪਦੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨਾਕਾਬੰਦੀਆਂ ਕਰਕੇ ਘੇਰੇ ਘੱਤ ਲਓ-ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਹਥਿਆਰ ਹੱਥ ਹੇਠ ਕਰਦੇ ਐਂ।"
-"ਉਹਦੇ ਆਲੇ ਅਸਲੇ ਦਾ ਫੇਰ ਪਤਾ ਕੀਤੈ-ਬਈ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਐ?"
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ! ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਬਈ ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਸਾਲਟ ਐ ਤੇ ਪੰਜ ਸੌ ਗੋਲੀ ਐ-ਇੱਕ ਪਸਤੌਲ ਤੇ ਦੋ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਰਹਿ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਉਸ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਵਿਚ ਦੀ ਲੰਘਾ ਦਿੱਤਾ।"
-"ਕੀ ਟਾਈਮ ਹੋਇਐ?"
-"ਸਾਢੇ ਬਾਰਾਂ ਹੋਏ ਐ ਜੀ।"
-"ਪੂਰੇ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਵਜੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਘੇਰਾ ਪਾਵਾਂਗੇ-ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਘੇਰਾ ਪੈਣ ਸਾਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਰਨੈਂ-ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿ਼ੰਦਾ ਫੜਨ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰਨੀ ਐਂ-ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਸੋਚਿਓ-ਬਾਹਰੋਂ ਅਸੀਂ ਜੁੱਪ ਲਵਾਂਗੇ-ਹੁਸਿ਼ਆਰ ਰਹਿਣੈਂ-ਉਹਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ-ਘਰੇ ਕੌਣ ਕੌਣ ਹੁੰਦੈ?"
-"ਘਰੇ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਇੱਕ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੀਰੀ ਐ-ਮਾਮਾ, ਮਾਮੀਂ ਅਤੇ ਕਾਕੇ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ-ਬੱਸ ਇਹੀ ਹੁੰਦੇ ਐ ਜੀ-ਮੁੰਡੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇਂ ਕਾਲਜ 'ਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਐ ਤੇ ਉਥੇ ਈ ਰਹਿੰਦੇ ਐ।"
-"ਇਕ ਗੱਲ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹੋਰ ਐ!" ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
-"ਉਹ ਚੁਬਾਰੇ 'ਚੋਂ ਇਕ ਪਲ ਹੇਠਾਂ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦਾ-ਬਾਹਰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ-।"
-"ਤੁਸੀਂ ਇਉਂ ਕਰਿਓ..! ਜੇ ਉਹ ਚੁਬਾਰੇ 'ਚੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨਾ ਉਤਰਦਾ ਦਿਸਿਆ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕਰ ਦਿਓ-ਠੀਕ ਐ?"
-"ਅੱਛੀ ਬਾਤ ਜੀ!"
-"ਜਾਓ..! ਤੇ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ..! ਹਥਿਆਰ ਉਖੇੜੋ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਆਵੇਸਲ਼ਾ ਕਰ ਲਓ-ਅਸੀਂ ਪੂਰੇ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਵਜੇ ਆ ਪੈਣੈਂ-ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਤਾਸ਼ ਤੂਸ਼ ਖੇਡਣ 'ਚ ਉਲਝਾ ਲਿਓ-।"
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਆਵੇਸਲ਼ਾ ਹੋਣ ਆਲਾ ਉਹ ਸਰੀਰ ਈ ਨਹੀਂ ਉਹ ਤਾਂ ਸੱਪ ਮਾਂਗੂੰ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਈ ਕਨਸੋਅ ਲੈਂਦਾ ਰਹਿੰਦੈ-ਤਾਸ਼ ਤੂਸ਼ ਦਾ ਉਹਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ੌਕ ਨਹੀਂ-ਬੱਸ ਸਿੱਧਾ ਈ ਹਿਸਾਬ ਐ ਬਈ ਜੇ ਉਹਨੂੰ ਫੜਨੈਂ ਜਾਂ ਮਾਰਨੈਂ ਕੱਫ਼ਣ ਸਿਰ 'ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਆਇਓ-।"
-"ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਹੋਰ ਐ ਬਈ ਉਹਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜਨ ਵਾਲੀ ਆਸ ਨੜ੍ਹਿੰਨਵੇਂ ਪਰਸਿੰਟ ਦਿਮਾਗ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿਓ-ਉਹ ਉਡਣਾ ਸੱਪ ਐ-ਮਰਨੀਂ ਮਰ ਜਾਊ ਪਰ ਜਿਉਂਦਾ ਥੋਡੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।"
-".........।" ਠਾਣੇਦਾਰ ਨਿਰੁੱਤਰ ਸੀ।
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਕਰ ਲਵਾਂ?"
-"ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ।"
-"ਅਸੀਂ ਉਥੋਂ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਾਂਗੇ-ਪਰ ਜੇ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਨਿਕਲ ਸਕੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾ ਕੌਡੇ ਆਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਮਾਰਿਓ!"
-"ਤੁਸੀਂ ਬੇਫਿ਼ਕਰ ਰਹੋ-ਮੈਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਫ਼ੋਰਸ ਲਾਵਾਂਗਾ।"
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਅਸੀਂ ਥੋਡੇ ਕਰਕੇ ਭੱਠੀ 'ਚ ਛਾਲ ਮਾਰੀ ਐ-ਕਿਤੇ ਸਾਡੀ ਜਾਹ ਜਾਂਦੀ ਨਾ ਹੋਜੇ।" ਇੰਦਰਜੀਤ ਹੁਰੀਂ ਦਿਲੋਂ ਧਾਹ ਨਹੀਂ ਧਰ ਰਹੇ ਸਨ।
-"ਤੁਸੀਂ ਯਾਰ ਮੈਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕਿਉਂ ਕਰੀ ਜਾਨੇਂ ਐਂ? ਮੈਂ ਇਹ ਕੋਈ ਪਹਿਲਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲੱਗਿਐਂ?"
-".........।" ਦੋਨੋਂ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਏ।
-"ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਨਕਸ਼ਾ ਵਾਹ ਕੇ ਦੱਸੋ।"
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਐਧਰ ਘਰਾਟ ਐ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਐਧਰ ਐ ਸੂਆ।" ਇੰਦਰਜੀਤ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਤੇ ਪੈੱਨ ਨਾਲ ਲਕੀਰਾਂ ਵਾਹੁਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
-"ਆਹ ਚੁਬਾਰਾ ਘਰਾਟਾਂ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਪੈਂਦੈ-ਐਧਰ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਹੱਡਾਂਰੋੜੀ ਪੈਂਦੀ ਐ-ਐਸ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹੈ ਸਰਕੜ੍ਹਾ-ਚੁਬਾਰੇ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵੀ ਘਰਾਟਾਂ ਆਲੇ ਪਾਸੇ ਈ ਐ ਤੇ ਇਹ ਪੌੜੀਆਂ ਵਰਾਂਡੇ 'ਚੋਂ ਚੜ੍ਹਦੀਐਂ-ਐਧਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਆਲਾ ਵਰਾਂਡੈ ਤੇ ਆਹ ਐ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਘਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਤਖਤੇ ਲੱਕੜ ਦੇ।"
ਉਸ ਨੇ ਨਕਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
-"ਜੇ ਉਹ ਖੁ਼ਦਾ-ਨਿਖ਼ਾਸਤਾ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰੇ ਵੀ-ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੌਖੈ?"
-"ਜੇ ਉਹਨੇ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰੀ ਵੀ ਤਾਂ ਐਸ ਸਰਕੜ੍ਹੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਕਰੂਗਾ-ਇਧਰਲੇ ਪਾਸੇ ਟੀਪ ਕੀਤੀ ਕੰਧ ਮੋਢੇ ਮੋਢੇ ਆਉਂਦੀ ਐ-ਦੌੜ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਇਸ ਪਾਸਿਓਂ ਈ ਸਕਦੈ।"
-"ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਕਿੰਨੇ ਐਂ?"
-"ਇਕ ਵੱਡਾ ਦਰਵਾਜਾ ਐ ਜੀ ਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਸੂਏ ਆਲੇ ਪਾਸੇ ਦਰਵਾਜੀ ਜਿਹੀ ਐ।"
-"ਠੀਕ ਐ।" ਠਾਣੇਦਾਰ ਉਠ ਖੜ੍ਹਿਆ।
-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਸਾਰਾ ਨਕਸ਼ਾ ਅਸੀਂ ਥੋਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤੈ-ਘੇਰਾ ਪਾਉਣਾ ਥੋਡਾ ਕੰਮ ਐਂ-ਅਗਰ ਥੋਡਾ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦਿੱਤਾ-ਸਾਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਨਾ ਦੇਇਓ!" ਇੰਦਰਜੀਤ ਬਰੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।
-"ਬੇਫਿਕਰ ਰਹੋ..!" ਠਾਣੇਦਾਰ ਤੁਰ ਗਿਆ।
ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ.....
No comments:
Post a Comment